Pandemia koronawirusa i wprowadzony w związku z tym stan zagrożenia epidemicznego niewątpliwie mogą mieć negatywny wpływ na funkcjonowanie wielu przedsiębiorstw. W niektórych przypadkach wpływ ten może być na tyle duży, że doprowadzi on do problemów z ich płynnością finansową. W takiej sytuacji przedsiębiorcy mogą stanąć przed koniecznością odpowiedzi na pytanie, czy problemy finansowe ich przedsiębiorstwa są na tyle poważne, że prowadzą one do stanu niewypłacalności.

Powyższe pociąga za sobą uzasadnione pytanie, czy aktualne ograniczenia wynikające z ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego oraz przyjętych w związku z nim aktów prawnych mają wpływ na obowiązki polskiego przedsiębiorcy związane z koniecznością terminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Obowiązek złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości

Niestety, żaden z aktów prawnych dotychczas wydanych w reakcji na pandemię nie modyfikuje zasad związanych z obowiązkiem zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Po posiedzeniu rady gabinetowej 18 marca 2020 r. Prezydent i Premier zapowiedzieli wprowadzenie szeregu rozwiązań mających łagodzić skutki oddziaływania koronawirusa na przedsiębiorców. Szczegółowe rozwiązania legislacyjne są dopiero wypracowywane, jednak nie zapowiedziano regulacji podobnej jak w Niemczech, gdzie przewidziano zawieszenie obowiązku składania wniosków o ogłoszenie upadłości do 30 września 2020 r.

Oznacza to, że pomimo kryzysu spowodowanego pandemią koronawirusa, zarówno przesłanki niewypłacalności jaki i terminy na złożenie przez przedsiębiorcę wniosku o ogłoszenie upadłości prawdopodobnie pozostaną niezmienione.

Należy zatem pamiętać, że:
• Każdy przedsiębiorca, który znalazł się w stanie niewypłacalności, jest zobowiązany do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności.
• Dla rozpoczęcia biegu tego terminu bez znaczenia jest subiektywna niemożliwość stwierdzenia przez przedsiębiorcę, czy stan niewypłacalności powstał, czy też nie. Innymi słowy, trudności przedsiębiorcy w określeniu czy jest dotknięty stanem niewypłacalności nie mają wpływu na jego obowiązek złożenia przez niego wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni od dnia powstania stanu niewypłacalności.
• Na bieg powyższego terminu nie wpływają również ewentualne utrudnienia wynikające z ograniczenia działalności sądów, urzędów lub banków w ostatnim czasie.

Odpowiedzialność za szkodę powstałą na skutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie

Nieco inaczej może być oceniana sytuacja potencjalnej odpowiedzialności kadry zarządzającej spółki przedsiębiorcy za szkodę wierzyciela powstałą na skutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie – przewidziana w art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego, art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych, czy art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej.

W każdym z powyższych przypadków członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, m.in. jeżeli wykaże, że nie ponosi winy w niezłożeniu wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.

Czy oznacza to, że na skutek pandemii koronawirusa, w każdym przypadku możliwe będzie uwolnienie się od odpowiedzialności przez zarząd? Oczywiście nie.

Stosunkowo jasna wydaje się sytuacja, gdy członek kadry zarządzającej jest dotknięty koronawirusem i poddawany jest leczeniu szpitalnemu lub kwarantannie, a zatem choroba uniemożliwia mu podejmowanie czynności zarządczych. W takiej sytuacji możliwości złożenia podpisu pod dokumentem – czy to wnioskiem o ogłoszenie upadłości, czy też stosownym pełnomocnictwem – są mocno ograniczone, co potencjalnie może stanowić podstawę do zwolnienia go z odpowiedzialności związanej z nieterminowym złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.

Należy jednak pamiętać, że jeśli powyższe okoliczności dotyczą tylko jednego z członków wieloosobowego organu zarządzającego, odpowiedzialność pozostałych członków zarządu za terminowe złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości pozostaje niezmieniona.

Bardziej złożona sytuacja może wystąpić natomiast wówczas, gdy zarząd co prawda jest w stanie pełnić funkcję (tj. np. nie przebywa w szpitalu lub kwarantannie), ale występują trudności z przepływem informacji finansowych potrzebnych do oceny kondycji finansowej spółki od kadry księgowej, która przebywa na leczeniu, kwarantannie, czy też po prostu ma ograniczone możliwości w obsłudze dokumentów z uwagi na pracę w trybie „home office”. Każdy tego rodzaju przypadek wymaga indywidualnego i wnikliwego podejścia.

Niewątpliwie, zarządy spółek powinny pamiętać jednak o trzech podstawowych kwestiach:
• Członkowie zarządu spółki pełnią szczególną rolę w jej strukturze. Oznacza to, że ich działania są oceniane przez pryzmat podwyższonego miernika staranności, właściwego dla profesjonalistów.
• Jeżeli przedsiębiorstwo jest dotknięte trudnościami wywołanymi pandemią koronawirusa, zarząd powinien zadbać o właściwe udokumentowanie przebiegu tych trudności. Przykładowo, jeżeli spółka ma problem z dostępem do dokumentów elektronicznych z uwagi na wadliwe funkcjonowanie serwerów, powinna sporządzić na tę okoliczność odpowiednią wiadomość e-mail do obsługującej ją firmy lub notatkę wewnętrzną. Mogą to być rzeczy drobne, ale mające znaczenie jeżeli przyjdzie zmierzyć się z problemem poważniejszym jakim jest odpowiedzialność członka zarządu za szkodę wierzyciela powstałą wskutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie.
• Rezygnacja lub odwołanie członka zarządu z pełnionej funkcji w trakcie biegu terminu do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie skutkuje zwolnieniem z odpowiedzialności za wspomnianą szkodę. Tym bardziej należy pamiętać o uwagach zawartych w punktach powyżej.

Rekomendowane działania:

1. Bieżące i uważne monitorowanie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz zwracanie uwagi nawet na drobne lub przejściowe trudności w regulowaniu zobowiązań, ponieważ w obliczu kryzysowej sytuacji na rynku mogą one pociągać za sobą bardzo dotkliwe konsekwencje.
2. Bezzwłoczne podejmowanie działań naprawczych (chociażby w postaci negocjacji z kontrahentami, renegocjowania terminów lub warunków płatności, etc.).
3. Rzetelne dokumentowanie występujących trudności w przedsiębiorstwie i podejmowanych działań.

W tym trudnym dla przedsiębiorstw i kadry zarządzającej okresie jesteśmy do Państwa dyspozycji. W razie jakichkolwiek pytań z Państwa strony nasz zespół służy kompleksową pomocą prawną. Zapraszamy do kontaktu.

Piotr Wojnar
piotr.wojnar@actlegal-bsww.com
+48 602 660 610, +48 22 420 59 59

Marek Miszkiel
marek.miszkiel@actlegal-bsww.com
+48 603 553 566, +48 22 420 59 59

Barbara Szczepkowska
barbara.szczepkowska@actlegal-bsww.com
+48 602 260 127, +48 22 420 59 59

Katarzyna Góra
katarzyna.gora@actlegal-bsww.com
+48 609 255 616, +48 22 420 59 59