act legal covers all major European business centres.
Warsaw | Amsterdam | Bratislava | Bucharest | Budapest | Frankfurt | Milan | Prague | Vienna
meet us at www.actlegal.com

x
x

actlegal.com

act BSWW legal & tax doradcą prawnym spółki z grupy Profit Development S.A. przy nabyciu nieruchomości położonej w Warszawie

Zespół Prawników act BSWW legal & tax zapewnił kompleksowe doradztwo prawne przy zawarciu umowy sprzedaży pomiędzy sprzedającym a spółką z grupy Profit Development S.A., której przedmiotem jest nieruchomość położona w Warszawie przy ul. Ostródzkiej.

Ze strony kancelarii projektem nabycia nieruchomości kierowali Marek Wojnar/ Partner Zarządzający oraz Marta Kosiedowska/ Partner, przy wsparciu Joanny Szymanowskiej/ Prawnik.

Zespołem audytowym prowadzącym badanie due diligence nieruchomości kierował Michał Sołtyszewski/ Partner, przy wsparciu Joanny Szymanowskiej / Prawnik oraz Anny Sawaryn/ Starszy Prawnik.

Nieruchomość została nabyta w celu realizacji inwestycji mieszkaniowej.

 

Bądź na bieżąco i subskrybuj nasze treści

act BSWW legal & tax doradcą Archicom S.A. przy nabyciu gruntu we Wrocławiu

Zespół Prawników act BSWW legal & tax odpowiadał za kompleksowe doradztwo prawne Archicom S.A. w procesie nabycia gruntu we Wrocławiu, przy ulicy Władysława Reymonta.

Transakcję prowadził Mateusz Prokopiuk/ Partner przy wsparciu Anety Gierzyńskiej/ Starszy prawnik. Projekt nadzorował Michał Wielhorski/ Partner Zarządzający.

Wartość transakcji wyniosła 72 mln zł. Zakupiony teren zostanie przeznaczony na realizację projektu mieszkaniowego wzbogaconego strefą handlowo-usługową.

Archicom S.A. to ogólnopolski developer, notowany na GPW. Inwestycja we Wrocławiu jest kontynuacją przyjętej przez firmę strategii inwestycyjnej.

 

Bądź na bieżąco i subskrybuj nasze treści

Rok 2023 obfituje w nowelizacje przepisów regulujących proces budowlany

Przygotowaliśmy dla Państwa garść informacji o najważniejszych zmianach, które w świetle naszej praktyki są warte odnotowania z perspektywy deweloperów.

Nowelizacja, a właściwie reforma systemu planowania i zagospodarowania przestrzennego:

– zastąpienie studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego planami ogólnymi, aktami prawa miejscowego wiążącymi przy wydawaniu decyzji o warunkach zabudowy.

Zintegrowane Plany Inwestycyjne – nowy instrument planistyczny odnoszący się do pojedynczej inwestycji wraz z inwestycjami uzupełniającymi, „nadpisujący” ustalenia obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

Miejscowe Plany Rewitalizacji – szczególna forma miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.

– wprowadzono w określonych przypadkach uproszczoną procedurę sporządzania i uchwalania planu miejscowego albo jego zmiany.

– zmiana definicji tzw. „zasady dobrego sąsiedztwa” w procedurze wydawania decyzji o warunkach zabudowy, a także rozszerzenie katalogu przesłanek, które muszą być kumulatywnie spełnione, aby możliwe było wydanie decyzji o warunkach zabudowy o położenie planowanej inwestycji na obszarze uzupełnienia zabudowy określanym w planie ogólnym.

obszar analizowany w procedurze ustalenia warunków zabudowy został ograniczony do 200m (wcześniej nie obowiązywał limit).

– wydłużono czas, na jaki postępowanie w sprawie wydania warunków zabudowy może zostać zawieszone z 9 na 18 miesięcy, z dodatkową opcją przedłużenia okresu zawieszenia o dalsze 6 miesięcy w razie wyłożenia projektu planu miejscowego.

– wprowadzono 5 letni termin liczony od dnia, w którym decyzja stała się prawomocna, po którym decyzje o warunkach zabudowy wygasają (nie dotyczy decyzji o warunkach zabudowy, które stały się prawomocne przed wejściem w życie nowelizacji).

Zmiany do specustawy mieszkaniowej „Lex developer”

– dodano wymóg określania w decyzji lokalizacyjnej minimalnej liczby miejsc postojowych wynoszącej co najmniej 1,5-krotność liczby mieszkań przewidzianej do realizacji w ramach inwestycji mieszkaniowej. Co istotne, wedle naszych informacji ministerstwo rozważa odstąpienie od wprowadzonego progu minimalnego co do liczby miejsc postojowych i kolejną nowelizację przepisów w tym zakresie, pozostawiając ten parametr do indywidualnego określenia przez gminę w toku wypracowywania uchwały o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej.

– wydłużono z 3 do 6 lat okres liczony od dnia opublikowania uchwały w wojewódzkim dzienniku urzędowym, po którym uchwała o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej wygasa w przypadku gdy decyzja o pozwoleniu na budowę inwestycji mieszkaniowej nie stała się ostateczna.

– skrócono okres obowiązywania specustawy mieszkaniowej z 31 grudnia 2028 r. na 1 stycznia 2026 r.

Jeśli chcieliby Państwo bardziej szczegółowo porozmawiać o którejś ze wskazanych powyżej zmian, z chęcią udzielimy odpowiedzi na ewentualne pytania.

act BSWW legal & tax doradcą prawym giełdowego dewelopera w akwizycjach pod inwestycje mieszkaniowe na terenie Krakowa

Zespół prawników kierowany przez Michała Wielhorskiego, Partner Zarządzającego, doradzał ED Invest S.A. w szeregu transakcji polegających na nabyciu gruntów przeznaczonych pod inwestycje mieszkaniowe wielorodzinne na terenie Krakowa.

W skład zespołu wchodzili również:

Doradztwo obejmowało transakcje, w wyniku których ED Invest S.A., bezpośrednio lub poprzez spółki zależne, nabył nieruchomości pod inwestycje mieszkaniowe wielorodzinne przy ul. Radzikowskiego w Krakowie oraz przy ul. Gromadzkiej w Krakowie.

ED Invest S.A. jest spółką zajmującą się kompleksową działalnością związaną z przygotowaniem inwestycji, ich realizacją oraz sprzedażą wybudowanych mieszkań, domów jednorodzinnych i lokali usługowych, notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Zespół prawników z firmy act BSWW legal & tax doradcą doradzał uprzednio w przejęciu przez grupę inwestorów większościowego pakietu akcji ED Invest S.A.

act BSWW legal & tax doradcą przy zawarciu umów najmu powierzchni w kompleksie „Plac Unii”

Zespół Nieruchomości act BSWW legal & tax odpowiadał za kompleksowe doradztwo prawne w procesie negocjacji i zawarcia umów najmu powierzchni biurowej oraz handlowo-usługowej zlokalizowanej w obiekcie „Plac Unii”, przy ulicy Puławskiej w Warszawie.

Na tym etapie projektu oddano do użytku ponad 2 500 mkw powierzchni z perspektywą wprowadzenia kolejnych udogodnień i rozwiązań przyjaznych najemcom oraz otoczeniu.

Ten nowoczesny kompleks wielofunkcyjny składa się z trzech budynków połączonych szklanym dachem o powierzchni użytkowej ok. 58 000 mkw. oraz z 800 miejscami parkingowymi.

Pomoc prawną na rzecz Klienta przy negocjacjach i zawarciu umów najmu zrealizował zespół w składzie:

Gratulujemy pomyślnego zakończenia projektu zagospodarowania powierzchni, która stanowi dziś wyjątkowe miejsce na mapie Warszawy.

 

 

Likwidacja użytkowania wieczystego w 2023 roku

Etap projektu

W dniu 5 kwietnia 2023 roku Premier, w imieniu Rady Ministrów, złożył do Parlamentu projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw. Za projektem ustawy zagłosowało aż 442 posłów. 7 lipca Sejm odrzucił poprawki Senatu. Ustawa została podpisana przez Prezydenta 25 lipca 2023 roku.

Cel ustawy

to wyeliminowanie niekorzystnej sytuacji wynikającej z obowiązku uiszczania corocznych opłat za użytkowanie wieczyste, niepewności co do zmian ich wysokości, czy co do przedłużenia okresu obowiązywania danej umowy. Zmiany mają ułatwić prowadzenie działalności gospodarczych.

Nowe proponowane rozwiązania:

  1. Użytkownik wieczysty nieruchomości gruntowej będzie mógł wystąpić, w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy, z żądaniem sprzedaży nieruchomości na jego rzecz. Żądanie sprzedaży nieruchomości nie przysługuje:
  • jeżeli nieruchomość została oddana w użytkowanie wieczyste po dniu 31 grudnia 1997 r.,
  • jeżeli użytkownik wieczysty nie wykonał zobowiązania określonego w umowie o oddanie nieruchomości gruntowej w użytkowanie wieczyste,
  • w odniesieniu do gruntów położonych na terenie portów i przystani morskich w rozumieniu ustawy o portach i przystaniach morskich,
  • jeżeli grunt jest wykorzystywany na prowadzenie rodzinnego ogrodu działkowego w rozumieniu ustawy o rodzinnych ogrodach działkowych,
  • w odniesieniu do nieruchomości gruntowej niezabudowanej.
  • wobec gruntów Skarbu Państwa powierzonych Agencji Mienia Wojskowego.
  1. Sprzedaż nieruchomości będzie dokonywana zgodnie z cenami ustalonymi w ustawie. W sytuacji, gdy prawo własności gruntu należy do:
  • Skarbu Państwa – cena wyniesie, przy płatności jednorazowej, 20 opłat rocznych. W przypadku płatności ratalnej cena wyniesie 25 opłat rocznych.
  • Samorządu terytorialnego – cenę ustala się w wysokości nie niższej niż 20 opłat rocznych i nie wyższej niż wartość nieruchomości gruntowej określona na dzień zawarcia umowy sprzedaży.

Jeżeli w dniu wystąpienia z żądaniem zawarcia umowy nie obowiązywała opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej albo toczy się postępowanie w sprawie aktualizacji stawki procentowej opłaty rocznej, to właściwy organ ustali cenę przyjmując stawkę procentową zgodnie z zasadami ogólnymi ustalania stawek procentowych określonymi w ustawie o gospodarce nieruchomościami.

  1. Rady oraz Sejmiki będą miały 4 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy aby określić, w drodze uchwały, szczegółowe warunki sprzedaży nieruchomości gruntowych na rzecz ich użytkowników wieczystych albo wyżej wymienione organy zobowiążą organ wykonawczy do indywidualnego określania warunków w drodze zarządzenia. Jeżeli ww. uchwały nie zostaną podjęte, to warunki sprzedaży będą odbywały się jak dla gruntów będących we własności Skarbu Państwa.
  2. Właściwy organ udziela na wniosek bonifikaty w wysokości 90% od ceny nieruchomości w wypadku, gdy nieruchomość gruntowa, stanowiąca własność Skarbu Państwa, jest sprzedawana osobie fizycznej:
  • W stosunku do której orzeczono niepełnosprawność:
    • w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub
    • przed ukończeniem 16 roku życia lub
  • zamieszkującej, w dniu wystąpienia z żądaniem sprzedaży, z osobami o których mowa powyżej, będącej opiekunem prawnym lub przedstawicielem ustawowym tych osób, lub
  • będącej członkiem rodziny wielodzietnej w rozumieniu ustawy o Karcie Dużej Rodziny i uprawnionej do posiadania Karty Dużej Rodziny.

Rady oraz Sejmiki określą, w drodze uchwały, warunki udzielania bonifikat i wysokość stawek procentowych dla nieruchomości należących do jednostek samorządu terytorialnego.

Zgodnie z nowelizacją przepisy proponowanej ustawy będą stosowane z uwzględnieniem przepisów o pomocy publicznej. Udzielenie pomocy publicznej wymaga spełnienia warunków udzielenia pomocy de minimis.

Korzyści i słabe strony

Korzyści:

  • większa stabilizacja w prowadzeniu biznesu przez przedsiębiorców;
  • ograniczenie kosztów opłat za użytkowanie wieczyste,
  • ograniczenie niepewnych zmiennych finansowych w organizacjach,
  • wzmocnienie praw do gruntu, co ma stanowić zachętę dla  przedsiębiorców do podejmowania inicjatywy i działań na gruntach oddanych w użytkowanie wieczyste.

Słabe strony:

  • zakres regulacji może być ograniczony z uwagi na koszty: konieczność zapłaty  ceny wykupu nieruchomości wraz z wszelkimi towarzyszącymi temu kosztami.

Następstwem wprowadzonych zmian będą niewątpliwie przyrosty w budżetach samorządów, co może przełożyć się na wzrost lokalnych inwestycji w jednostkach samorządu terytorialnego.

 

Bądź na bieżąco i subskrybuj nasze treści

W razie pytań lub wątpliwości, autorzy niniejszego Alertu prawnego, pozostają do Państwa dyspozycji:

Marta Kosiedowska

Radca prawny / Partner

marta.kosiedowska@actlegal-bsww.com

+48 605 107 997

Igor Jędrys

Młodszy prawnik

igor.jedrys@actlegal-bsww.com

 

 

 

Nadchodzą duże zmiany w prawie restrukturyzacyjnym – implementacja „dyrektywy drugiej szansy”

Na zaawansowanym etapie są obecnie prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz niektórych innych ustaw (UC120)*. 21 kwietnia 2023 r. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało jego nową wersję. Konieczność nowelizacji wynika z obowiązku implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r.** zwanej „dyrektywą drugiej szansy”.

Dyrektywa ta ma na celu ujednolicenie regulacji dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych w krajach członkowskich UE. Reguluje ona liczne aspekty proceduralne, a dążeniem jej twórców było stworzenie jednolitych dla wszystkich państw członkowskich narzędzi szybkiego diagnozowania sytuacji przedsiębiorcy i wdrażania odpowiednich działań naprawczych umożliwiających kontynuowanie działalności i zachowanie miejsc pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu praw wierzycieli. Natomiast w wypadkach, w których uzdrowienie przedsiębiorstwa byłoby niemożliwe, przepisy umożliwiać mają sprawną likwidację przedsiębiorcy i zaspokojenie jego wierzycieli w jak największym stopniu i jak najkrótszym czasie. Polska jest krajem o tyle zaawansowanym w zakresie prawa insolwencyjnego, że Dyrektywa 2019/1023 w znacznej mierze znajduje już odzwierciedlenie w przepisach ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne („p.r.”) oraz ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe („p.u.”). Mimo to jej implementacja wymaga kilku istotnych modyfikacji tych przepisów.

Oto subiektywny wybór najważniejszych zmian przewidzianych w projekcie nowelizacji dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych:

  • Duże zmiany w zakresie ochrony przed egzekucją, w tym ograniczenie czasowe ochrony

Znaczące zmiany zajdą w zakresie ochrony restrukturyzowanych dłużników przed egzekucją. Co do zasady, ochrona przeciwegzekucyjna będzie się aktualizować z dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (projektowany art. 189a ust. 1 p.r.), jednak możliwe będzie udzielenie dłużnikowi takiej ochrony na jego wniosek również przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania – od dnia obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku restrukturyzacyjnego (projektowany art. 189b ust. 1 p.r.). Celem tego rozwiązania jest możliwość rozłożenia nad dłużnikiem parasola ochronnego już od momentu, w którym informacja o złożeniu przez niego wniosku o otwarcie postępowania zostanie publicznie obwieszczona, czyli od momentu, w którym w praktyce często wierzyciele podejmują lub intensyfikują działania egzekucyjne.

Co istotne, wprowadzone zostanie ograniczenie czasowe ochrony majątku dłużnika przed egzekucjami. Dotychczas z takim ograniczeniem mamy do czynienia tylko w postępowaniu o zatwierdzenie układu prowadzonym na podstawie art. 226a i nast. p.r. W  pozostałych postępowaniach ochrona przeciwegzekucyjna rozciąga się na cały okres postępowania. Po nowelizacji podstawowy okres zawieszenia postępowań egzekucyjnych i zakazu wszczęcia egzekucji  w postępowaniach restrukturyzacyjnych będzie wynosił jedynie 4 miesiące (projektowany art. 189a p.r.). Na wniosek dłużnika, nadzorcy sądowego lub zarządcy okres ochronny będzie mógł zostać wydłużony do maksymalnie 12 miesięcy, pod warunkiem uprawdopodobnienia, że zostanie zawarty układ, chyba że skutkowałoby to pokrzywdzeniem wierzycieli (projektowany art. 189d p.r.). W postępowaniu sanacyjnym okres ochronny będzie wynosił zasadniczo 12 miesięcy (projektowany art. 189c p.r.), z możliwością przedłużenia. Ograniczenie czasowe ochrony przeciwegzekucyjnej będzie stanowiło ogromne wyzwanie dla dłużników i organów postepowania. Nie ma bowiem wątpliwości, że wszczęcie wobec dłużnika egzekucji w czasie postępowania restrukturyzacyjnego może prowadzić do zniweczenia szansy uratowanie przedsiębiorcy.

  • Wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo objęci układem z mocy prawa

Dotychczas wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo zasadniczo objęci byli układem tylko, jeżeli wyrazili na to zgodę, ewentualnie gdy propozycje układowe przewidywały ich pełne zaspokojenie lub zaspokojenie nie niższe niż w przypadku egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia. Zgodnie z projektem nowelizacji wierzyciele zabezpieczeni na majątku dłużnika zostaną objęci układem z mocy prawa i bezwarunkowo (projektowany art. 151 p.r.). Jednocześnie przedstawione im propozycje układowe (projektowany art. 161a p.r.) będą musiały przewidywać stopień zaspokojenia nie mniej korzystny niż w potencjalnym postępowaniu upadłościowym (chyba że wierzyciel zgodzi się na warunki mniej korzystne).

  • Sprzedaż majątku ze skutkiem egzekucyjnym

Nowelizacja wprowadza możliwość zawarcia układu likwidacyjnego, w ramach którego możliwe będzie dokonanie sprzedaży składników majątku dłużnika ze skutkami sprzedaży egzekucyjnej (projektowany art. 159 p.r.) – bez obciążeń. Do wywołania takich skutków potrzebna będzie jednak zgoda wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo na danym składniku majątku. Zgoda będzie musiała zostać wyrażona w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny, najpóźniej przed przystąpieniem do głosowania nad układem. Dotychczas możliwość sprzedaży ze skutkiem egzekucyjnym była przewidziana wyłącznie w ramach postępowania sanacyjnego (sprzedaż przez zarządcę, w toku postępowania, za zgodą sędziego-komisarza).

  • Obligatoryjny podział wierzycieli na grupy

Nowelizacja rozszerza zakres przypadków, w których obligatoryjny będzie podział wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów (projektowany art. 161 p.r.). Dotychczas obligatoryjne było jedynie wyodrębnienie grupy obejmującej wierzycieli zabezpieczonych. Po nowelizacji poszczególne grupy stanowić mają dodatkowo m.in. pracownicy, którzy wyrazili zgodę na objęcie układem, wierzyciele, którym przysługują drobne wierzytelności oraz wspólnicy lub akcjonariusze dłużnika posiadający co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

  • Wymóg sporządzenia testu zaspokojenia

Nadzorca lub zarządca obowiązany będzie sporządzić tzw. test zaspokojenia (projektowany art. 10a p.r.). Dokument ten – niezbędny w kontekście nowych rozwiązań legislacyjnych – zawierał będzie uzasadnioną ocenę, czy wierzytelności objęte układem będą zaspokojone w większym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu upadłościowym. Test zaspokojenia składał się będzie z licznych obligatoryjnych elementów, takich jak m.in. wycena wartości przedsiębiorstwa dłużnika przy założeniu realizacji planu restrukturyzacyjnego i kontynuacji działalności, wycena majątku dłużnika przy założeniu ogłoszenia jego upadłości i sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości, a także sprzedaży osobno poszczególnych składników majątku, prognoza zaspokojenia wierzycieli w potencjalnym postępowaniu upadłościowym. Test zaspokojenia ma z założenia przede wszystkim umożliwiać wierzycielom realną ocenę korzyści wynikających z przyjęcia układu oraz ułatwiać sądowi podjęcie decyzji  w przedmiocie jego zatwierdzenia.

  • Nowe zasady przyjęcia układu, mechanizm cramdown

Projekt przewiduje nowy, skomplikowany mechanizm stwierdzenia przez sąd przyjęcia układu, pomimo braku wymaganych większości w niektórych grupach wierzycieli (tzw. mechanizm cramdown). W dużym uproszczeniu sąd będzie mógł stwierdzić przyjęcie układu pomimo sprzeciwu niektórych z grup wierzycieli, jeżeli m.in.: (a) większość grup wierzycieli głosowała za układem, w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli, którzy byliby uprzywilejowani w postępowaniu upadłościowym, (b) grupa wyrażająca sprzeciw zostanie zaspokojona w sposób co najmniej tak korzystny, jak każda inna grupa o takim samym stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym i w sposób bardziej korzystny niż jakakolwiek grupa o niższym stopniu uprzywilejowania, (c) wspólnicy lub akcjonariusze nie uzyskają w wyniku przyjęcia układu korzyści przekraczającej wartość wniesionych przez siebie środków, w ramach realizacji planu restrukturyzacyjnego (projektowany art. 165b p.r.). Mechanizm powyższy ma na celu umożliwienie dłużnikowi restrukturyzacji, pomimo braku poparcia niektórych z grup wierzycieli, jednak przy jednoczesnym zabezpieczeniu, by wierzyciele ci nie zostali układem obiektywnie pokrzywdzeni.

  • Wpływ pojedynczego wierzyciela na zatwierdzenie układu

Zgodnie z obowiązującym dotychczas art. 165 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia. Należy zauważyć, że dotychczas odmowa zatwierdzenia układu była fakultatywna. Ponadto ustawodawca posługiwał się nieostrym określeniem „rażąco krzywdzących” warunków. W nowelizacji zniesiono fakultatywność odmowy zatwierdzenia układu i wprowadzono jasne kryterium oceny stopnia pokrzywdzenia wierzyciela zgłaszającego zastrzeżenia dla zaistnienia podstawy odmowy zatwierdzenia układu. Zgodnie z projektem sąd obligatoryjnie odmówi zatwierdzenia układu w każdym przypadku, w którym jakikolwiek wierzyciel głosujący przeciw układowi zgłosi uzasadnione zastrzeżenia zawierające zarzut, że w wyniku realizacji układu znalazłby się w gorszej sytuacji niż w postępowaniu upadłościowym lub w przypadku nieprzyjęcia układu (projektowany art. 165 p.r.). Nowe przepisy nacisk zatem kładą na ochronę każdego pojedynczego wierzyciela, który zdecyduje się aktywnie bronić swoich interesów.

  • Losowy wybór nadzorcy, zarządcy (i syndyka w przypadku upadłości)

Najnowsza wersja projektu przewiduje zasadę losowego wyboru pozasądowego organu postępowania: nadzorcy sądowego, zarządcy oraz tymczasowego nadzorcy sądowego i tymczasowego zarządcy (warto w tym miejscu wspomnieć, że zasada ta dotyczyć będzie także wyboru syndyka w postępowaniu upadłościowym). Sąd będzie wyznaczał ich już nie według własnego uznania, ale według kolejności na sądowej liście doradców restrukturyzacyjnych (projektowany art. 38 p.r., art. 51 p.r. i art. 1571 p.u.). Od powyższej zasady sąd będzie mógł odstąpić wyjątkowo, w uzasadnionych przypadkach, biorąc pod uwagę specyfikę danej sprawy, doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Ponadto losowy wybór nie będzie konieczny, gdy dana osoba pełniła wobec dłużnika funkcję tymczasowego nadzorcy sądowego lub tymczasowego zarządcy.

Powyższe zmiany to tylko niektóre z projektowanych modyfikacji procedury restrukturyzacyjnej. Nie mamy tu co prawda do czynienia z przebudową całego systemu, jednak nie można zaprzeczyć, że nowelizacja dotknie istotnych kwestii z punktu widzenia dłużników, jak i wierzycieli, w tym kwestii związanych z podziałem wierzycieli na grupy, objęciem układem wierzycieli zabezpieczonych, przyjmowaniem układu mimo sprzeciwu grupy wierzycieli, większym wpływem pojedynczego wierzyciela na zatwierdzenie układu.

Niektóre ze zmian to niuanse, inne, jak ograniczenie czasowe ochrony dłużnika przed egzekucją, wymuszą zupełnie nowe podejście do prowadzonych postępowań. Dłużnik wraz z nadzorcą lub zarządcą będą musieli albo przeprowadzić całe postępowanie niezwykle sprawnie, albo przekonać wierzycieli, że korzystniejsze będzie zaspokojenie w ramach układu niż w drodze indywidualnych działań egzekucyjnych. Doświadczenie wskazuje, że praktycy prawa insolwencyjnego potrafią szybko dostosowywać się do nowej rzeczywistości prawnej, zatem powinni poradzić sobie także i z tymi wyzwaniami.

*https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12361503/katalog/12891118#12891118
**Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości); źródło)

 

Bądź na bieżąco i subskrybuj nasze treści

Autorzy:

 

Barbara Szczepkowska

Co-Head of Bankruptcy and Restructuring Practice / Radca prawny / Wspólnik / Doradca restrukturyzacyjny

mail: barbara.szczepkowska@actlegal-bsww.com

telefon: + 48 602 260 127

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Nowelizacja przepisów dotyczących kadencji oraz mandatu członków organów w spółkach kapitałowych

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.


Prezentujemy Państwu ostatni artykuł z cyklu publikacji poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, mających na celu przybliżenie nowych regulacji prawnych.

Zachęcamy do zapoznania się zarówno z niniejszą publikacją jak i ze wcześniejszymi następującymi opracowaniami:

Tytułem przypomnienia wskazujemy, iż już dzisiaj (to jest 13 października 2022 roku), na mocy ustawy z 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, wchodzi życie jedna z największych dotychczasowych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych („Ustawa Nowelizująca”).

Ten artykuł poświęcony jest kwestii kadencji oraz mandatu członków organów w spółkach kapitałowych. Wygaśnięcie mandatu członka organu spółki kapitałowej stanowiło w ostatnich latach przedmiot licznych wypowiedzi przedstawicieli doktryny i stało się przedmiotem wielu orzeczeń sądowych.

W praktyce wyjątkowo problematyczna okazała się kwestia ustalenia momentu wygaśnięcia mandatu     w związku z upływem kadencji. W ramach niniejszej publikacji omówione zostaną następujące zagadnienia:

(I) Jaka jest różnica między kadencją a mandatem?

(II) Czy okres sprawowania kadencji pokrywa się z okresem trwania mandatu?

(III) Kiedy wygasa mandat członka organu w spółce kapitałowej, a kiedy wygasa kadencja członka organu w spółce kapitałowej?

(IV) Czy i jak umowa spółki może regulować kwestię wygaśnięcia kadencji/mandatu?

(V) Jak należy rozumieć pełny rok obrotowy?

(VI) Jak do czasu wejścia w życie przepisów Ustawy Nowelizacyjnej obliczano kadencję oraz mandat członka organu w spółce kapitałowej?

(VII) Jak przepisy Ustawy Nowelizującej wpłyną na obliczanie kadencji oraz mandatu członka organu w spółce kapitałowej?

Jaka jest różnica między kadencja a mandatem?

Mimo, że w wielu sytuacjach terminy kadencja oraz mandat używane są zamiennie, pojęcia te nie są tożsame, wbrew temu, iż dotyczą tej samej czynności jaką jest pełnienie obowiązków i wykonywanie praw członków organów w spółkach kapitałowych to jest członka zarządu, rady nadzorczej czy też komisji rewizyjnej.

Odmienność wskazanych pojęć akcentuje sam ustawodawca w przepisach Kodeksu spółek handlowych, tytułem przykładu w art. 202 § 3 prawodawca wskazuje, iż w sytuacji, gdy umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarządu wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Analogiczny przepis można znaleźć również w dziale dedykowanym spółce akcyjnej w Kodeksie spółek handlowych.

Warto nadmienić, że – tak jak wskazano powyżej – zarówno kadencja jak i mandat w spółkach kapitałowych dotyczą członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, natomiast nie odnoszą się do zgromadzenia wspólników, prokurentów, pełnomocników, likwidatorów i innych przedstawicieli spółki[i].

Kadencja

Kadencja oznacza – zazwyczaj ustalony w umowie spółki – czas, na jaki dana osoba została powołana odpowiednio do zarządu spółki, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej, przy czym umowa spółki może nie zawierać żadnych postanowień w zakresie kadencji. Wskazany termin ma charakter techniczo-prawny.

Mandat

Mandat członka organu spółki kapitałowej jest nierozerwalnie związany z umocowaniem danej osoby do pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej, wobec czego mandat jest pewnego rodzaju upoważnieniem do pełnienia obowiązków i wykonywania praw odpowiednio członka zarządu, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej[ii].

Czy okres sprawowania kadencji pokrywa się z okresem trwania mandatu?

W praktyce znaczący problem stanowi kwestia, iż okres sprawowania kadencji przez członków organów spółki kapitałowej często nie pokrywa się z okresem pełnienia przez nich funkcji w organie tejże spółki, to jest w pewnych przypadkach mandat może przekroczyć długość kadencji, a niekiedy mandat może być krótszy od kadencji. Warto zaznaczyć, iż większość przedstawicieli doktryny wskazuje, iż relacja pomiędzy kadencją a mandatem w aspekcie czasowym oparta jest na założeniu, że chwila wygaśnięcia mandatu nie musi być tożsama z upływem kadencji, ponieważ mandat może przysługiwać pomimo upływu kadencji[iii].

Reasumując powyższe kadencja ma charakter techniczo-prawny, bowiem określa ramy czasowe pełnienia funkcji w organach spółki, natomiast mandat stanowi upoważnienie do pełnienie funkcji w organach spółki kapitałowej. Wobec czego rozpoczęcie kadencji będzie każdorazowo wiązało się z uzyskaniem mandatu. Zakończenie pełnienia funkcji natomiast jest nierozerwalnie związane z chwilą utraty mandatu. W praktyce oznacza to, że członek organu spółki kapitałowej posiadający mandat jest uprawniony do realizacji wszelkich uprawnień członka organu tejże spółki mimo upływu kadencji, na którą został powołany.

Kiedy wygasa mandat członka organu w spółce kapitałowej, a kiedy wygasa kadencja członka organu w spółce kapitałowej? Czy i jak umowa spółki może regulować kwestię wygaśnięcia kadencji/mandatu?

Przepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące kadencji oraz mandatu mają charakter dyspozytywny, co oznacza, iż kwestie dotyczące kadencji i mandatu mogą zostać przez strony szczegółowo uregulowane w umowie spółki, wyłączając lub modyfikując zastosowanie przepisów Kodeksu spółek handlowych. Umowa spółki może nie zawierać żadnych postanowień w zakresie kadencji i wówczas zastosowanie znajdą regulacje ustawowe.

Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, w braku odmiennych regulacji w umowie spółki, w zakresie członka zarządu, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jak i w spółce akcyjnej:

  • w przypadku powołania członka organu spółki kapitałowej na okres roku, jak również w przypadku braku oznaczenia kadencji w umowie spółki, mandat członka organu spółki kapitałowej wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej;
  • w przypadku powołania członka organu spółki kapitałowej na okres dłuższy niż rok, mandat członka organu spółki kapitałowej wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej.

Wyżej wymienione regulacje odwołują się do pełnego roku obrotowego pełnienia funkcji. Przepisy Ustawy o rachunkowości definiują pojęcie roku obrotowego jako rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych. W powołanej ustawie wskazano również, że rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.

Nie zawsze rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ponadto członek organu może zostać powołany na początku roku obrotowego, w trakcie jego trwania bądź też na końcu.

Z uwagi na to, że upływ kadencji nie jest nierozerwalnie połączony z wygaśnięciem mandatu, a przedstawiciele doktryny różnie definiują pojęcie pełnego roku obrotowego pełnienia funkcji, określenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej w praktyce stanowi stosunkowo skomplikowane zagadnienie.

Na przestrzeni lat w doktrynie oraz judykaturze wyodrębniły się dwa stanowiska w zakresie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej, to jest koncepcja redukcyjna oraz koncepcja prolongacyjna.

Koncepcja redukcyjna zakłada, że kadencję należy obliczać według pełnych lat obrotowych, wobec czego nie ma podstaw do przedłużenia tego okresu o jeden rok. Natomiast zgodnie z koncepcją prolongacyjną okres kadencji jest liczony w latach od dnia powołania, przy czym ostatni rok urzędowania członka organu w spółce kapitałowej musi być pełnym rokiem obrotowym, wobec czego ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu w spółce kapitałowej oznacza cały rok kalendarzowy, w którym dany członek sprawował swoją funkcję (choćby przez jego część).

Powyżej wskazane wątpliwości zauważył również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 listopada 2016 r. (sygn. akt: III CZP 72/16), gdzie zaprezentowano stanowisko, zgodnie z którym ostatni pełny rok obrotowy, w rozumieniu przepisu art. 369 § 4 w związku z art. 386 § 2 Kodeksu spółek handlowych, jest to ostatni rok obrotowy, który rozpoczął się w czasie trwania kadencji członka rady nadzorczej spółki akcyjnej. Tym samym Sąd Najwyższy w przedmiotowej uchwale wypowiedział się za stosowaniem koncepcji prolongacyjnej.

Jak przepisy Ustawy Nowelizującej wpłyną na obliczanie oraz mandat członka organu w spółce kapitałowej?

Na mocy Ustawy Nowelizującej prawodawca precyzuje, że kadencję członka organu w spółce kapitałowej oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Mimo, iż wprowadzona zmiana nie jest obszerna, to rozwieje wiele powstałych w doktrynie i judykaturze wątpliwości w zakresie momentu wygaśnięcia członka organu w spółce kapitałowej. W ramach Ustawy Nowelizującej ustawodawca odzwierciedlił w treści przepisu prezentowaną powyżej koncepcję prolongacyjną.

Przykładowo, dzięki wprowadzonej regulacji nie będzie ulegało wątpliwości, że mandat członka organu spółki kapitałowej powołanego dnia 1 czerwca 2021 r. na dwuletnią kadencję, w spółce, której rok obrotowy jest tożsamy z rokiem kalendarzowym, wygaśnie z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok obrotowy 2023. Na kadencję będą się bowiem składały pełne lata obrotowe: 2022 i 2023.

Aby uniknąć wątpliwości co do wpływu Ustawy Nowelizującej na mandaty członków organu spółek kapitałowych istniejące w chwili wejścia w życie ustawy, przepis przejściowy Ustawy Nowelizującej przesądza o stosowaniu w tym zakresie znowelizowanych przepisów Kodeksu spółek handlowych.

Podsumowanie

Mając na uwadze, że ustalenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej stanowiło w praktyce wyjątkowo problematyczną kwestię oraz pozostawało przedmiotem licznych wypowiedzi przedstawicieli doktryny oraz orzeczeń sądowych, które odnosiły się do dwóch odmiennych koncepcji w zakresie określenia momentu wygaśnięcia mandatu, w ocenie autorów niniejszego artykułu wprowadzoną na mocy Ustawy Nowelizującej zmianę należy ocenić z aprobatą, jako wyjaśniającą powyższe wątpliwości.

W myśl zasady stanowiącej, iż „Nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę” (Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem) oraz niezależnie od słuszności argumentów wskazywanych zarówno przez zwolenników jak i oponentów wyżej przestawionych koncepcji prolongacyjnej oraz koncepcji redukcyjnej, należy wskazać, iż wprowadzona zmiana ujednolici sposób określenia wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej, oraz w konsekwencji wpłynie na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Nieprawidłowe określenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej (do czego w praktyce niejednokrotnie mogło dochodzić z uwagi na brak precyzyjnych przepisów w tym zakresie) może mieć wpływ na ważność podejmowanych przez członka organu czynności w imieniu spółki, bądź skutkować obarczeniem sankcją nieważności uchwał podejmowanych przez taki organ, bądź w kwalifikowanej postaci również uznaniem za nieistniejącą uchwałę podjętą przez osoby niebędącą członkami organu.

[i] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.
[ii] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.
[iii] Uchwała Sądu Najwyższego z 24.11.2016 r., III CZP 72/16.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

 

 

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Warto przyjrzeć się statutom i umowom spółek

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.


Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa Nowelizująca”) wprowadziła do Kodeksu handlowego regulacje dotyczące w szczególności grup spółek oraz nowych zasad funkcjonowania rad nadzorczych i zarządów. O nowych regulacjach holdingów w polskim prawie oraz zmianach w zasadach odpowiedzialności spółek i członków ich organów pisaliśmy szczegółowo w osobnych artykułach opublikowanych w ramach cyklu artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Wraz z wprowadzanymi zmianami nowe przepisy pozostawiają spółkom, a w zasadzie zgromadzeniom wspólników i walnym zgromadzeniom akcjonariuszy spółek, pewien luz decyzyjny pozwalający na modyfikacje (w zakresie określonym w ustawie) wybranych reguł funkcjonowania grup spółek oraz ich organów na gruncie statutów i umów spółek.

Przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej  

Możliwość wydawania przez spółkę dominującą wiążących poleceń w stosunku do spółek zależnych stanowi podstawową instytucję prawną, zapewniającą spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek. Zgodnie z nowymi przepisami, po otrzymaniu wiążącego polecenia zarząd spółki zależnej zobowiązany jest do podjęcia uchwały, w której podejmuje decyzję o wykonaniu bądź odmowie wykonania wiążącego polecenia. Zarząd spółki zależnej nie dysponuje jednak uprawnieniem do swobodnej oceny otrzymanego polecenia spółki dominującej – jego wiążący charakter przekłada się bowiem na to, że odmowa wykonania polecenia może nastąpić wyłącznie w ściśle określonych przypadkach.

Podstawową przesłanką uprawniającą i jednocześnie obligującą do odmowy wykonania wiążącego polecenia jest sytuacja, w której wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną doprowadziłoby do jej niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością.

Ponadto spółka zależna, która nie jest spółką jednoosobową (tj. w której spółka dominująca nie jest jedynym wspólnikiem bądź akcjonariuszem) powinna odmówić wykonania polecenia jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę. Co istotne, w przeciwieństwie do pierwszej przesłanki odmowy wykonania polecenia związanej z ryzykiem niewypłacalności spółki zależnej, powyższa przesłanka może zostać zmodyfikowana w statucie lub umowie spółki zależnej.

Ponadto organy stanowiące spółek zależnych mogą wprowadzić do umów bądź statutów spółek dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Skuteczność uchwały o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej wprowadzającej dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia zależy jednak od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na zmianę i złożyli spółce dominującej odpowiednie żądanie.

Obowiązek rady nadzorczej sprawowania nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną

Nowe przepisy Kodeksu spółek handlowych wprowadzają znaczne rozszerzenie uprawnień i obowiązków rad nadzorczych spółek dominujących – rozszerzeniu ulega bowiem katalog zadań rad nadzorczych takich spółek w zakresie sprawowania stałego nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez każdą ze spółek zależnych. W szczególności rada nadzorcza spółki dominującej uzyskuje uprawnienia do żądania od zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek udostępnienia ksiąg i dokumentów oraz udzielenia informacji w celu sprawowania nadzoru. Co istotne, w przypadku gdy umowa spółki dominującej nie przewiduje ustanowienia rady nadzorczej, powyższe kompetencje rady nadzorczej wykonuje zarząd spółki dominującej.

Ustawa Nowelizująca przewiduje także możliwość zwolnienia rady nadzorczej (lub w przypadku jej braku – zarządu) spółki dominującej lub modyfikacji jej uprawnień i obowiązków w powyższym zakresie, jednakże wymaga to podjęcia konkretnych działań po stronie spółki dominującej oraz wprowadzenia zmian do umowy lub statutu, które uregulują kompetencję rady nadzorczej w odmienny sposób.

Doradca rady nadzorczej

Kolejną zmianą, która zostaje wprowadzona Ustawą Nowelizującą jest możliwość przyznania radzie nadzorczej w statucie lub umowie spółki uprawnienia do wyboru doradcy rady nadzorczej w celu zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku, bądź też w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii. W przypadku wprowadzenia takich kompetencji do statutu lub umowy spółki rada nadzorcza, niezależnie od stanowiska zarządu, będzie uprawniona do samodzielnego zawarcia umowy z doradcą w imieniu i na rzecz spółki. Z kolei zarząd zobowiązany będzie do zapewnienia takiemu doradcy dostępu do dokumentów spółki i udzielania mu żądanych informacji. Warto zaznaczyć, że instytucja doradcy rady nadzorczej dotyczy wszystkich spółek (nie tylko tych, które uczestniczą w grupie spółek).

Zmiany w umowach i statutach spółek zależnych

Rozważenia wymaga również wprowadzenie zmian do umów bądź statutów spółek zależnych. W szczególności Ustawa Nowelizująca wprowadza możliwość rozszerzenia uprawnienia spółki dominującej do przymusowego wykupu udziałów lub akcji wspólników albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej należącej do grupy spółek. Podstawowa regulacja wynikająca z nowych przepisów Kodeksu spółek handlowych wprowadza możliwość podjęcia przez zgromadzenie wspólników bądź walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki zależnej uchwały o przymusowym wykupie wspólników lub akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego, jednakże umowa lub statut spółki zależnej może przewidywać, że powyższe uprawnienie będzie przysługiwało także spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej co najmniej 75% tego kapitału.

Ponadto statut lub umowa spółki zależnej może przewidywać ograniczenie zakresu uprawnienia przysługującego udziałowcom spółki zależnej do żądania przeprowadzenia badania rachunkowości i działalności grupy spółek. W przypadku braku odmiennych postanowień statutu lub umowy spółki w tym zakresie, mniejszościowi udziałowcy spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujący co najmniej 10% kapitału zakładowego będą mogli zwrócić się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.

Zakończenie

Utworzenie grupy spółek oraz modyfikacja bądź wyłączenie niektórych obowiązków i uprawnień w granicach zakreślonych przez nowe przepisy może ułatwić uregulowanie relacji pomiędzy podmiotami, które już dziś funkcjonują w ramach grup kapitałowych. Uprawnienia samej spółki dominującej, jak i jej organów względem spółek zależnych, będą miały szczególnie doniosłe znaczenie w przypadku grup kapitałowych o zróżnicowanej strukturze właścicielskiej, w których pozostali wspólnicy mniejszościowi wywierają lub dążą do wywierania wpływu na ich funkcjonowanie.

Uprawnienie spółek dominujących do wydawania wiążących poleceń wraz z uprawnieniami nadzorczymi względem spółek zależnych mogą wspomagać podział i koordynację działań wewnątrz grupy spółek oraz ograniczać ryzyko niesubordynacji poszczególnych spółek w stosunku działań podejmowanych w interesie ekonomicznym całej grupy spółek, nawet gdy podejmowane decyzje nie są najkorzystniejsze z perspektywy partykularnego interesu spółki zależnej. Z drugiej strony konsekwencją dodatkowych uprawnienia spółki dominującej jest przyjęcie przez nią odpowiedzialności względem spółki zależnej, jej wspólników i wierzycieli za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

Biorąc pod uwagę fakt, że już w dotychczasowym stanie prawnym częstą praktyką w grupach kapitałowych jest wydawanie poleceń spółkom zależnym przez spółki dominujące, należy rozważyć czy obecne mechanizmy kontroli nad spółkami zależnymi są efektywne i wystarczające z punktu widzenia realizacji interesu grupy kapitałowej. Oceny wymaga również poziom ryzyka związanego z przyjęciem przez spółkę dominującą odpowiedzialności za szkodę spowodowaną wykonaniem wiążącego polecenia.

Warto mieć również na uwadze, że utworzenie grupy spółek nie ogranicza dotychczas stosowanych przez spółki dominujące nieformalnych narzędzi kontroli nad spółkami zależnymi, ale wprowadza nowe, dodatkowe rozwiązania, które regulują dotychczasową praktykę od strony prawnej. Spółki dominujące w grupie spółek będą miały zatem każdorazowo wybór, czy pozostać przy dotychczasowych narzędziach kontroli, czy też wydać spółce zależnej wiążące polecenie – tym bardziej, że nowe regulacje wprowadzają dosyć sformalizowany tryb wydawania wiążących poleceń, który niekiedy może okazać się nieadekwatny do dynamiki sytuacji i konieczności szybkiego podjęcia decyzji.

W każdym przypadku, w którym dochodzi do utworzenia grupy spółek, organy stanowiące spółek  uczestniczących w grupie powinny rozważyć wprowadzenie odpowiednich zmian w umowach albo statutach spółek– tak, aby dostosować zasady funkcjonowania grupy do własnych potrzeb.


Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

 

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.


Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa Nowelizująca”) wprowadza do Kodeksu spółek handlowych instytucję prawną jaką jest „grupa spółek” oraz szereg związanych z nią nowych regulacji. O grupie spółek i zasadach jej funkcjonowania pisaliśmy szczegółowo w osobnym artykule opublikowanym w ramach niniejszego cyklu artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Nowe przepisy wprowadzają istotne modyfikacje w zakresie odpowiedzialności członków zarządu i innych organów (i to nie tylko w odniesieniu do grupy spółek), a także regulują kwestie odpowiedzialności spółki dominującej względem spółek zależnych, ich wspólników mniejszościowych oraz wierzycieli.

Odpowiedzialność członków organów spółek kapitałowych

Zgodnie z dotychczasowymi przepisami członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponoszą winy. Podobne unormowania Kodeks spółek handlowych przewiduje na gruncie przepisów dotyczących prostej spółki akcyjnej oraz spółki akcyjnej.

Ogólna zasada pozostaje niezmienna również po wejściu w życie Ustawy Nowelizującej – członkowie organów spółek kapitałowych mogą ponosić względem spółki odpowiedzialność za swoje działania i zaniechania, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego.

Ustawa Nowelizująca wprowadza w zakresie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej tak zwaną zasadę business judgement rule, która wyłącza odpowiedzialność cywilną członków organów spółek kapitałowych za szkodę wyrządzoną spółce, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działali oni w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Analogiczny przepis do tej pory obowiązywał w zakresie prostej spółki akcyjnej, co oznacza, że Ustawa Nowelizująca ujednolica zasady odpowiedzialności dla wszystkich spółek kapitałowych.

Warto dodać, że przepisy dotyczące działania w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego stanowią skodyfikowanie poglądów wyrażanych do tej pory w doktrynie i orzecznictwie.

Powyższa zmiana to nie jedyna modyfikacja odpowiedzialności członków zarządu i innych organów spółek kapitałowych. Kolejna z nich dotyczy wyżej wspomnianej instytucji grupy spółek. Nowy przepis art. 215 § 1 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293, art. 300125 i art. 483 Kodeksu spółek handlowych (czyli omówionych wyżej przepisów odnoszących się do ogólnych zasad odpowiedzialności członków organów odpowiednio w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółce akcyjnej oraz spółce akcyjnej). Co więcej, wyłączenie odpowiedzialności stosuje się odpowiednio do członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatora spółki dominującej działających w interesie grupy spółek.

Naturalną konsekwencją ograniczenia odpowiedzialności członków organów spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia jest przeniesienie ciężaru odpowiedzialności na członków organów zarządzających i nadzorczych spółek dominujących. Mowa tu w szczególności o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia przez spółkę zależną w sytuacji, gdy polecenie spółki dominującej pozostaje w sprzeczności nie tylko z partykularnym interesem spółki zależnej, ale również z interesem całej grupy spółek. W takiej sytuacji, pomimo faktu, że przepisy nie przewidują bezpośredniej odpowiedzialności członków organów spółek dominujących w stosunku do spółek zależnych, takie osoby mogą ponosić odpowiedzialność w stosunku do spółki dominującej na zasadach ogólnych, w tym z uwzględnieniem opisanej powyżej zasady business judgement rule.

Celem powyższych przepisów jest ochrona w szczególności zarządów spółek zależnych, którzy wykonując wiążące polecenie spółki dominującej działaliby ze szkodą dla zarządzanej przez siebie spółki. Podobnie, ochrona obejmuje również członków organów spółek dominujących działających nie w partykularnym interesie spółki dominującej, lecz w interesie grupy spółek.

Co istotne, powyższe ograniczenia dotyczące odpowiedzialności organów spółek zależnych nie znajdą zastosowania w przypadku organów spółek publicznych oraz spółek objętych nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym – spółki takie mogą bowiem występować w grupie spółek jedynie w roli spółki dominującej.

Warto zaznaczyć, że przepis art. 215 Kodeksu spółek handlowych nie wyłącza odpowiedzialności administracyjnoprawnej członków organów (na co uwagę zwraca projektodawca w uzasadnieniu projektu Ustawy Nowelizującej), a także – jak się wydaje – odpowiedzialności karnej członków organów wykonujących wiążące polecenie.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem spółki zależnej

Instytucja wiążących poleceń w swojej istocie przewiduje, że następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może być powstanie po jej strony szkody. Elementem formalnym wiążącego polecenia wydawanego przez spółkę dominującą powinien być m. in. opis spodziewanych korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia (o ile występują), a także przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Ustawa Nowelizująca przewiduje, że spółka dominująca będzie odpowiadać wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Odpowiedzialność spółki dominującej ustala się z uwzględnieniem obowiązku lojalności wobec spółki zależnej podczas wydawania i wykonania wiążącego polecenia.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej spółki dominującej względem spółki zależnej będzie zatem:

  1. wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną (przy czym oczywiście takie polecenie musi spełniać wszystkie przesłanki określone w Ustawie Nowelizującej);
  2. powstanie po stronie spółki zależnej szkody;
  3. adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wykonaniem wiążącego polecenia a szkodą;
  4. brak naprawienia szkody przez spółkę dominującą w terminie określonym w treści wiążącego polecenia.

Przesłanką odpowiedzialności spółki dominującej jest także jej wina, niemniej jednak tutaj ustawodawca wprowadza domniemanie winy spółki dominującej (a więc to sama spółka dominująca musiałaby wykazać w ewentualnym procesie, że nie ponosi winy).

Dodatkowa przesłanka odpowiedzialności dotyczy jednoosobowych spółek zależnych. Za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej spółka dominująca odpowiada bowiem tylko jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do niewypłacalności spółki zależnej.

Ustawa Nowelizująca przewiduje w zakresie odpowiedzialności względem spółki zależnej tak zwaną instytucję actio pro socio, która sprowadza się do tego, że jeżeli spółka zależna nie wytoczy powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej jej przez spółkę dominującą w terminie roku od dnia upływu terminu wskazanego w wiążącym poleceniu, każdy wspólnik albo akcjonariusz spółki zależnej może wytoczyć powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej tej spółce.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej

Ustawodawca słusznie zauważył, że szkoda wynikająca z wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może mieć wpływ nie tylko na majątek samej spółki zależnej, ale także pośrednio na wspólników mniejszościowych spółki zależnej i jej wierzycieli. Skoro bowiem spółka zależna może potencjalnie ponieść szkodę na skutek wykonania wiążącego polecenia, to może to wpłynąć na wartość udziałów posiadanych przez wspólnika mniejszościowego spółki zależnej albo na zaspokojenie roszczeń jej wierzycieli.

Zgodnie z Ustawą Nowelizującą, spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, odpowiada wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Ustawodawca wprowadza domniemanie, zgodnie z którym spółka dominująca dysponuje większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej, jeżeli bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej co najmniej 75% kapitału zakładowego.

Kluczowe z punktu widzenia wspólnika mniejszościowego spółki zależnej dochodzącego naprawienia szkody względem spółki dominującej będzie zatem wykazanie w jaki sposób wartość posiadanych przez niego udziałów uległa zmianie na skutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia wydanego przez spółkę dominującą.

Jeśli chodzi o wierzycieli spółki zależnej, to będą mogli oni dochodzić odszkodowania od spółki dominującej w przypadku, w którym egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, chyba że spółka dominująca nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Warto zwrócić uwagę na rozłożenie ciężaru dowodu w zakresie dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej przez wierzyciela spółki zależnej. Wierzyciel musi udowodnić jedynie powstanie szkody (przy czym – co istotne – Ustawa Nowelizująca wprowadza domniemanie, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności wobec spółki zależnej) oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez niego względem spółki zależnej. To spółka dominująca będzie mogła się zwolnić z odpowiedzialności, wykazując, że nie ponosi winy lub że pomiędzy szkodą a wykonaniem przez spółkę zależną wiążącego polecenia nie było adekwatnego związku przyczynowego.

Wprowadzone domniemania z pewnością ułatwią dochodzenie odszkodowania wierzycielom spółki zależnej, przenosząc istotną część ciężaru dowodu na spółkę dominującą.

Zakończenie

W ocenie autorów niniejszego artykułu, pozytywnie należy ocenić wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych zasady business judgement rule, jako wyznaczającej granice staranności członków organów spółek kapitałowych.

Praktyka rynkowa pokaże na ile instytucja grupy spółek okaże się atrakcyjna dla uczestników obrotu gospodarczego, a tym samym na ile określone w przepisach Ustawy Nowelizującej zasady odpowiedzialności spółki dominującej w grupie będą faktycznie stosowane w praktyce.

 


Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji: