Barbara Leleno, Autor w serwisie act BSWW legal & tax

Nadchodzą duże zmiany w prawie restrukturyzacyjnym – implementacja „dyrektywy drugiej szansy”

Posted on 8 maja 202316 maja 2023 by Barbara Leleno

Na zaawansowanym etapie są obecnie prace legislacyjne nad rządowym projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne oraz niektórych innych ustaw (UC120)*. 21 kwietnia 2023 r. Rządowe Centrum Legislacji opublikowało jego nową wersję. Konieczność nowelizacji wynika z obowiązku implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r.** zwanej „dyrektywą drugiej szansy”.

Dyrektywa ta ma na celu ujednolicenie regulacji dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych i upadłościowych w krajach członkowskich UE. Reguluje ona liczne aspekty proceduralne, a dążeniem jej twórców było stworzenie jednolitych dla wszystkich państw członkowskich narzędzi szybkiego diagnozowania sytuacji przedsiębiorcy i wdrażania odpowiednich działań naprawczych umożliwiających kontynuowanie działalności i zachowanie miejsc pracy, przy jednoczesnym poszanowaniu praw wierzycieli. Natomiast w wypadkach, w których uzdrowienie przedsiębiorstwa byłoby niemożliwe, przepisy umożliwiać mają sprawną likwidację przedsiębiorcy i zaspokojenie jego wierzycieli w jak największym stopniu i jak najkrótszym czasie. Polska jest krajem o tyle zaawansowanym w zakresie prawa insolwencyjnego, że Dyrektywa 2019/1023 w znacznej mierze znajduje już odzwierciedlenie w przepisach ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne („p.r.”) oraz ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe („p.u.”). Mimo to jej implementacja wymaga kilku istotnych modyfikacji tych przepisów.

Oto subiektywny wybór najważniejszych zmian przewidzianych w projekcie nowelizacji dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych:

Duże zmiany w zakresie ochrony przed egzekucją, w tym ograniczenie czasowe ochrony

Znaczące zmiany zajdą w zakresie ochrony restrukturyzowanych dłużników przed egzekucją. Co do zasady, ochrona przeciwegzekucyjna będzie się aktualizować z dniem otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego (projektowany art. 189a ust. 1 p.r.), jednak możliwe będzie udzielenie dłużnikowi takiej ochrony na jego wniosek również przed wydaniem postanowienia o otwarciu postępowania – od dnia obwieszczenia zarządzenia o wpisaniu do repertorium wniosku restrukturyzacyjnego (projektowany art. 189b ust. 1 p.r.). Celem tego rozwiązania jest możliwość rozłożenia nad dłużnikiem parasola ochronnego już od momentu, w którym informacja o złożeniu przez niego wniosku o otwarcie postępowania zostanie publicznie obwieszczona, czyli od momentu, w którym w praktyce często wierzyciele podejmują lub intensyfikują działania egzekucyjne.

Co istotne, wprowadzone zostanie ograniczenie czasowe ochrony majątku dłużnika przed egzekucjami. Dotychczas z takim ograniczeniem mamy do czynienia tylko w postępowaniu o zatwierdzenie układu prowadzonym na podstawie art. 226a i nast. p.r. W pozostałych postępowaniach ochrona przeciwegzekucyjna rozciąga się na cały okres postępowania. Po nowelizacji podstawowy okres zawieszenia postępowań egzekucyjnych i zakazu wszczęcia egzekucji w postępowaniach restrukturyzacyjnych będzie wynosił jedynie 4 miesiące (projektowany art. 189a p.r.). Na wniosek dłużnika, nadzorcy sądowego lub zarządcy okres ochronny będzie mógł zostać wydłużony do maksymalnie 12 miesięcy, pod warunkiem uprawdopodobnienia, że zostanie zawarty układ, chyba że skutkowałoby to pokrzywdzeniem wierzycieli (projektowany art. 189d p.r.). W postępowaniu sanacyjnym okres ochronny będzie wynosił zasadniczo 12 miesięcy (projektowany art. 189c p.r.), z możliwością przedłużenia. Ograniczenie czasowe ochrony przeciwegzekucyjnej będzie stanowiło ogromne wyzwanie dla dłużników i organów postepowania. Nie ma bowiem wątpliwości, że wszczęcie wobec dłużnika egzekucji w czasie postępowania restrukturyzacyjnego może prowadzić do zniweczenia szansy uratowanie przedsiębiorcy.

Wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo objęci układem z mocy prawa

Dotychczas wierzyciele zabezpieczeni rzeczowo zasadniczo objęci byli układem tylko, jeżeli wyrazili na to zgodę, ewentualnie gdy propozycje układowe przewidywały ich pełne zaspokojenie lub zaspokojenie nie niższe niż w przypadku egzekucji z przedmiotu zabezpieczenia. Zgodnie z projektem nowelizacji wierzyciele zabezpieczeni na majątku dłużnika zostaną objęci układem z mocy prawa i bezwarunkowo (projektowany art. 151 p.r.). Jednocześnie przedstawione im propozycje układowe (projektowany art. 161a p.r.) będą musiały przewidywać stopień zaspokojenia nie mniej korzystny niż w potencjalnym postępowaniu upadłościowym (chyba że wierzyciel zgodzi się na warunki mniej korzystne).

Sprzedaż majątku ze skutkiem egzekucyjnym

Nowelizacja wprowadza możliwość zawarcia układu likwidacyjnego, w ramach którego możliwe będzie dokonanie sprzedaży składników majątku dłużnika ze skutkami sprzedaży egzekucyjnej (projektowany art. 159 p.r.) – bez obciążeń. Do wywołania takich skutków potrzebna będzie jednak zgoda wierzycieli zabezpieczonych rzeczowo na danym składniku majątku. Zgoda będzie musiała zostać wyrażona w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny, najpóźniej przed przystąpieniem do głosowania nad układem. Dotychczas możliwość sprzedaży ze skutkiem egzekucyjnym była przewidziana wyłącznie w ramach postępowania sanacyjnego (sprzedaż przez zarządcę, w toku postępowania, za zgodą sędziego-komisarza).

Obligatoryjny podział wierzycieli na grupy

Nowelizacja rozszerza zakres przypadków, w których obligatoryjny będzie podział wierzycieli na grupy obejmujące poszczególne kategorie interesów (projektowany art. 161 p.r.). Dotychczas obligatoryjne było jedynie wyodrębnienie grupy obejmującej wierzycieli zabezpieczonych. Po nowelizacji poszczególne grupy stanowić mają dodatkowo m.in. pracownicy, którzy wyrazili zgodę na objęcie układem, wierzyciele, którym przysługują drobne wierzytelności oraz wspólnicy lub akcjonariusze dłużnika posiadający co najmniej 5% głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.

Wymóg sporządzenia testu zaspokojenia

Nadzorca lub zarządca obowiązany będzie sporządzić tzw. test zaspokojenia (projektowany art. 10a p.r.). Dokument ten – niezbędny w kontekście nowych rozwiązań legislacyjnych – zawierał będzie uzasadnioną ocenę, czy wierzytelności objęte układem będą zaspokojone w większym stopniu w przypadku zawarcia i wykonania układu, czy w postępowaniu upadłościowym. Test zaspokojenia składał się będzie z licznych obligatoryjnych elementów, takich jak m.in. wycena wartości przedsiębiorstwa dłużnika przy założeniu realizacji planu restrukturyzacyjnego i kontynuacji działalności, wycena majątku dłużnika przy założeniu ogłoszenia jego upadłości i sprzedaży przedsiębiorstwa jako całości, a także sprzedaży osobno poszczególnych składników majątku, prognoza zaspokojenia wierzycieli w potencjalnym postępowaniu upadłościowym. Test zaspokojenia ma z założenia przede wszystkim umożliwiać wierzycielom realną ocenę korzyści wynikających z przyjęcia układu oraz ułatwiać sądowi podjęcie decyzji w przedmiocie jego zatwierdzenia.

Nowe zasady przyjęcia układu, mechanizm cramdown

Projekt przewiduje nowy, skomplikowany mechanizm stwierdzenia przez sąd przyjęcia układu, pomimo braku wymaganych większości w niektórych grupach wierzycieli (tzw. mechanizm cramdown). W dużym uproszczeniu sąd będzie mógł stwierdzić przyjęcie układu pomimo sprzeciwu niektórych z grup wierzycieli, jeżeli m.in.: (a) większość grup wierzycieli głosowała za układem, w tym co najmniej jedna grupa wierzycieli, którzy byliby uprzywilejowani w postępowaniu upadłościowym, (b) grupa wyrażająca sprzeciw zostanie zaspokojona w sposób co najmniej tak korzystny, jak każda inna grupa o takim samym stopniu uprzywilejowania w postępowaniu upadłościowym i w sposób bardziej korzystny niż jakakolwiek grupa o niższym stopniu uprzywilejowania, (c) wspólnicy lub akcjonariusze nie uzyskają w wyniku przyjęcia układu korzyści przekraczającej wartość wniesionych przez siebie środków, w ramach realizacji planu restrukturyzacyjnego (projektowany art. 165b p.r.). Mechanizm powyższy ma na celu umożliwienie dłużnikowi restrukturyzacji, pomimo braku poparcia niektórych z grup wierzycieli, jednak przy jednoczesnym zabezpieczeniu, by wierzyciele ci nie zostali układem obiektywnie pokrzywdzeni.

Wpływ pojedynczego wierzyciela na zatwierdzenie układu

Zgodnie z obowiązującym dotychczas art. 165 ust. 2 Prawa restrukturyzacyjnego sąd może odmówić zatwierdzenia układu, jeżeli jego warunki są rażąco krzywdzące dla wierzycieli, którzy głosowali przeciw układowi i zgłosili zastrzeżenia. Należy zauważyć, że dotychczas odmowa zatwierdzenia układu była fakultatywna. Ponadto ustawodawca posługiwał się nieostrym określeniem „rażąco krzywdzących” warunków. W nowelizacji zniesiono fakultatywność odmowy zatwierdzenia układu i wprowadzono jasne kryterium oceny stopnia pokrzywdzenia wierzyciela zgłaszającego zastrzeżenia dla zaistnienia podstawy odmowy zatwierdzenia układu. Zgodnie z projektem sąd obligatoryjnie odmówi zatwierdzenia układu w każdym przypadku, w którym jakikolwiek wierzyciel głosujący przeciw układowi zgłosi uzasadnione zastrzeżenia zawierające zarzut, że w wyniku realizacji układu znalazłby się w gorszej sytuacji niż w postępowaniu upadłościowym lub w przypadku nieprzyjęcia układu (projektowany art. 165 p.r.). Nowe przepisy nacisk zatem kładą na ochronę każdego pojedynczego wierzyciela, który zdecyduje się aktywnie bronić swoich interesów.

Losowy wybór nadzorcy, zarządcy (i syndyka w przypadku upadłości)

Najnowsza wersja projektu przewiduje zasadę losowego wyboru pozasądowego organu postępowania: nadzorcy sądowego, zarządcy oraz tymczasowego nadzorcy sądowego i tymczasowego zarządcy (warto w tym miejscu wspomnieć, że zasada ta dotyczyć będzie także wyboru syndyka w postępowaniu upadłościowym). Sąd będzie wyznaczał ich już nie według własnego uznania, ale według kolejności na sądowej liście doradców restrukturyzacyjnych (projektowany art. 38 p.r., art. 51 p.r. i art. 157¹p.u.). Od powyższej zasady sąd będzie mógł odstąpić wyjątkowo, w uzasadnionych przypadkach, biorąc pod uwagę specyfikę danej sprawy, doświadczenie i dodatkowe kwalifikacje osoby posiadającej licencję doradcy restrukturyzacyjnego. Ponadto losowy wybór nie będzie konieczny, gdy dana osoba pełniła wobec dłużnika funkcję tymczasowego nadzorcy sądowego lub tymczasowego zarządcy.

Powyższe zmiany to tylko niektóre z projektowanych modyfikacji procedury restrukturyzacyjnej. Nie mamy tu co prawda do czynienia z przebudową całego systemu, jednak nie można zaprzeczyć, że nowelizacja dotknie istotnych kwestii z punktu widzenia dłużników, jak i wierzycieli, w tym kwestii związanych z podziałem wierzycieli na grupy, objęciem układem wierzycieli zabezpieczonych, przyjmowaniem układu mimo sprzeciwu grupy wierzycieli, większym wpływem pojedynczego wierzyciela na zatwierdzenie układu.

Niektóre ze zmian to niuanse, inne, jak ograniczenie czasowe ochrony dłużnika przed egzekucją, wymuszą zupełnie nowe podejście do prowadzonych postępowań. Dłużnik wraz z nadzorcą lub zarządcą będą musieli albo przeprowadzić całe postępowanie niezwykle sprawnie, albo przekonać wierzycieli, że korzystniejsze będzie zaspokojenie w ramach układu niż w drodze indywidualnych działań egzekucyjnych. Doświadczenie wskazuje, że praktycy prawa insolwencyjnego potrafią szybko dostosowywać się do nowej rzeczywistości prawnej, zatem powinni poradzić sobie także i z tymi wyzwaniami.

*https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12361503/katalog/12891118#12891118

**Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniająca dyrektywę (UE) 2017/1132 (dyrektywa o restrukturyzacji i upadłości); źródło)

Bądź na bieżąco i subskrybuj nasze treści

Autorzy:

Barbara Szczepkowska

Co-Head of Bankruptcy and Restructuring Practice / Radca prawny / Wspólnik / Doradca restrukturyzacyjny

mail: barbara.szczepkowska@actlegal-bsww.com

telefon: + 48 602 260 127

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Posted on 20 października 202220 października 2022 by Barbara Leleno

Nowelizacja przepisów dotyczących kadencji oraz mandatu członków organów w spółkach kapitałowych

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.

Prezentujemy Państwu ostatni artykuł z cyklu publikacji poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, mających na celu przybliżenie nowych regulacji prawnych.

Zachęcamy do zapoznania się zarówno z niniejszą publikacją jak i ze wcześniejszymi następującymi opracowaniami:

Tytułem przypomnienia wskazujemy, iż już dzisiaj (to jest 13 października 2022 roku), na mocy ustawy z 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, wchodzi życie jedna z największych dotychczasowych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych („Ustawa Nowelizująca”).

Ten artykuł poświęcony jest kwestii kadencji oraz mandatu członków organów w spółkach kapitałowych. Wygaśnięcie mandatu członka organu spółki kapitałowej stanowiło w ostatnich latach przedmiot licznych wypowiedzi przedstawicieli doktryny i stało się przedmiotem wielu orzeczeń sądowych.

W praktyce wyjątkowo problematyczna okazała się kwestia ustalenia momentu wygaśnięcia mandatu w związku z upływem kadencji. W ramach niniejszej publikacji omówione zostaną następujące zagadnienia:

(I) Jaka jest różnica między kadencją a mandatem?

(II) Czy okres sprawowania kadencji pokrywa się z okresem trwania mandatu?

(III) Kiedy wygasa mandat członka organu w spółce kapitałowej, a kiedy wygasa kadencja członka organu w spółce kapitałowej?

(IV) Czy i jak umowa spółki może regulować kwestię wygaśnięcia kadencji/mandatu?

(V) Jak należy rozumieć pełny rok obrotowy?

(VI) Jak do czasu wejścia w życie przepisów Ustawy Nowelizacyjnej obliczano kadencję oraz mandat członka organu w spółce kapitałowej?

(VII) Jak przepisy Ustawy Nowelizującej wpłyną na obliczanie kadencji oraz mandatu członka organu w spółce kapitałowej?

Jaka jest różnica między kadencja a mandatem?

Mimo, że w wielu sytuacjach terminy kadencja oraz mandat używane są zamiennie, pojęcia te nie są tożsame, wbrew temu, iż dotyczą tej samej czynności jaką jest pełnienie obowiązków i wykonywanie praw członków organów w spółkach kapitałowych to jest członka zarządu, rady nadzorczej czy też komisji rewizyjnej.

Odmienność wskazanych pojęć akcentuje sam ustawodawca w przepisach Kodeksu spółek handlowych, tytułem przykładu w art. 202 § 3 prawodawca wskazuje, iż w sytuacji, gdy umowa spółki przewiduje, że członków zarządu powołuje się na okres wspólnej kadencji, mandat członka zarządu powołanego przed upływem danej kadencji zarządu wygasa równocześnie z wygaśnięciem mandatów pozostałych członków zarządu, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Analogiczny przepis można znaleźć również w dziale dedykowanym spółce akcyjnej w Kodeksie spółek handlowych.

Warto nadmienić, że – tak jak wskazano powyżej – zarówno kadencja jak i mandat w spółkach kapitałowych dotyczą członków zarządu, rady nadzorczej i komisji rewizyjnej, natomiast nie odnoszą się do zgromadzenia wspólników, prokurentów, pełnomocników, likwidatorów i innych przedstawicieli spółki[i].

Kadencja

Kadencja oznacza – zazwyczaj ustalony w umowie spółki – czas, na jaki dana osoba została powołana odpowiednio do zarządu spółki, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej, przy czym umowa spółki może nie zawierać żadnych postanowień w zakresie kadencji. Wskazany termin ma charakter techniczo-prawny.

Mandat

Mandat członka organu spółki kapitałowej jest nierozerwalnie związany z umocowaniem danej osoby do pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej, wobec czego mandat jest pewnego rodzaju upoważnieniem do pełnienia obowiązków i wykonywania praw odpowiednio członka zarządu, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej[ii].

Czy okres sprawowania kadencji pokrywa się z okresem trwania mandatu?

W praktyce znaczący problem stanowi kwestia, iż okres sprawowania kadencji przez członków organów spółki kapitałowej często nie pokrywa się z okresem pełnienia przez nich funkcji w organie tejże spółki, to jest w pewnych przypadkach mandat może przekroczyć długość kadencji, a niekiedy mandat może być krótszy od kadencji. Warto zaznaczyć, iż większość przedstawicieli doktryny wskazuje, iż relacja pomiędzy kadencją a mandatem w aspekcie czasowym oparta jest na założeniu, że chwila wygaśnięcia mandatu nie musi być tożsama z upływem kadencji, ponieważ mandat może przysługiwać pomimo upływu kadencji[iii].

Reasumując powyższe kadencja ma charakter techniczo-prawny, bowiem określa ramy czasowe pełnienia funkcji w organach spółki, natomiast mandat stanowi upoważnienie do pełnienie funkcji w organach spółki kapitałowej. Wobec czego rozpoczęcie kadencji będzie każdorazowo wiązało się z uzyskaniem mandatu. Zakończenie pełnienia funkcji natomiast jest nierozerwalnie związane z chwilą utraty mandatu. W praktyce oznacza to, że członek organu spółki kapitałowej posiadający mandat jest uprawniony do realizacji wszelkich uprawnień członka organu tejże spółki mimo upływu kadencji, na którą został powołany.

Kiedy wygasa mandat członka organu w spółce kapitałowej, a kiedy wygasa kadencja członka organu w spółce kapitałowej? Czy i jak umowa spółki może regulować kwestię wygaśnięcia kadencji/mandatu?

Przepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące kadencji oraz mandatu mają charakter dyspozytywny, co oznacza, iż kwestie dotyczące kadencji i mandatu mogą zostać przez strony szczegółowo uregulowane w umowie spółki, wyłączając lub modyfikując zastosowanie przepisów Kodeksu spółek handlowych. Umowa spółki może nie zawierać żadnych postanowień w zakresie kadencji i wówczas zastosowanie znajdą regulacje ustawowe.

Zgodnie z przepisami kodeksu spółek handlowych, w braku odmiennych regulacji w umowie spółki, w zakresie członka zarządu, rady nadzorczej czy komisji rewizyjnej zarówno w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością jak i w spółce akcyjnej:

w przypadku powołania członka organu spółki kapitałowej na okres roku, jak również w przypadku braku oznaczenia kadencji w umowie spółki, mandat członka organu spółki kapitałowej wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej;
w przypadku powołania członka organu spółki kapitałowej na okres dłuższy niż rok, mandat członka organu spółki kapitałowej wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników, zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu spółki kapitałowej.

Wyżej wymienione regulacje odwołują się do pełnego roku obrotowego pełnienia funkcji. Przepisy Ustawy o rachunkowości definiują pojęcie roku obrotowego jako rok kalendarzowy lub inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych. W powołanej ustawie wskazano również, że rok obrotowy lub jego zmiany określa statut lub umowa, na podstawie której utworzono jednostkę.

Nie zawsze rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ponadto członek organu może zostać powołany na początku roku obrotowego, w trakcie jego trwania bądź też na końcu.

Z uwagi na to, że upływ kadencji nie jest nierozerwalnie połączony z wygaśnięciem mandatu, a przedstawiciele doktryny różnie definiują pojęcie pełnego roku obrotowego pełnienia funkcji, określenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej w praktyce stanowi stosunkowo skomplikowane zagadnienie.

Na przestrzeni lat w doktrynie oraz judykaturze wyodrębniły się dwa stanowiska w zakresie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej, to jest koncepcja redukcyjna oraz koncepcja prolongacyjna.

Koncepcja redukcyjna zakłada, że kadencję należy obliczać według pełnych lat obrotowych, wobec czego nie ma podstaw do przedłużenia tego okresu o jeden rok. Natomiast zgodnie z koncepcją prolongacyjną okres kadencji jest liczony w latach od dnia powołania, przy czym ostatni rok urzędowania członka organu w spółce kapitałowej musi być pełnym rokiem obrotowym, wobec czego ostatni pełny rok obrotowy pełnienia funkcji członka organu w spółce kapitałowej oznacza cały rok kalendarzowy, w którym dany członek sprawował swoją funkcję (choćby przez jego część).

Powyżej wskazane wątpliwości zauważył również Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 24 listopada 2016 r. (sygn. akt: III CZP 72/16), gdzie zaprezentowano stanowisko, zgodnie z którym ostatni pełny rok obrotowy, w rozumieniu przepisu art. 369 § 4 w związku z art. 386 § 2 Kodeksu spółek handlowych, jest to ostatni rok obrotowy, który rozpoczął się w czasie trwania kadencji członka rady nadzorczej spółki akcyjnej. Tym samym Sąd Najwyższy w przedmiotowej uchwale wypowiedział się za stosowaniem koncepcji prolongacyjnej.

Jak przepisy Ustawy Nowelizującej wpłyną na obliczanie oraz mandat członka organu w spółce kapitałowej?

Na mocy Ustawy Nowelizującej prawodawca precyzuje, że kadencję członka organu w spółce kapitałowej oblicza się w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Mimo, iż wprowadzona zmiana nie jest obszerna, to rozwieje wiele powstałych w doktrynie i judykaturze wątpliwości w zakresie momentu wygaśnięcia członka organu w spółce kapitałowej. W ramach Ustawy Nowelizującej ustawodawca odzwierciedlił w treści przepisu prezentowaną powyżej koncepcję prolongacyjną.

Przykładowo, dzięki wprowadzonej regulacji nie będzie ulegało wątpliwości, że mandat członka organu spółki kapitałowej powołanego dnia 1 czerwca 2021 r. na dwuletnią kadencję, w spółce, której rok obrotowy jest tożsamy z rokiem kalendarzowym, wygaśnie z dniem odbycia zgromadzenia wspólników zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za rok obrotowy 2023. Na kadencję będą się bowiem składały pełne lata obrotowe: 2022 i 2023.

Aby uniknąć wątpliwości co do wpływu Ustawy Nowelizującej na mandaty członków organu spółek kapitałowych istniejące w chwili wejścia w życie ustawy, przepis przejściowy Ustawy Nowelizującej przesądza o stosowaniu w tym zakresie znowelizowanych przepisów Kodeksu spółek handlowych.

Podsumowanie

Mając na uwadze, że ustalenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej stanowiło w praktyce wyjątkowo problematyczną kwestię oraz pozostawało przedmiotem licznych wypowiedzi przedstawicieli doktryny oraz orzeczeń sądowych, które odnosiły się do dwóch odmiennych koncepcji w zakresie określenia momentu wygaśnięcia mandatu, w ocenie autorów niniejszego artykułu wprowadzoną na mocy Ustawy Nowelizującej zmianę należy ocenić z aprobatą, jako wyjaśniającą powyższe wątpliwości.

W myśl zasady stanowiącej, iż „Nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę” (Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem) oraz niezależnie od słuszności argumentów wskazywanych zarówno przez zwolenników jak i oponentów wyżej przestawionych koncepcji prolongacyjnej oraz koncepcji redukcyjnej, należy wskazać, iż wprowadzona zmiana ujednolici sposób określenia wygaśnięcia mandatu członka organu spółki kapitałowej, oraz w konsekwencji wpłynie na bezpieczeństwo obrotu gospodarczego. Nieprawidłowe określenie momentu wygaśnięcia mandatu członka organu w spółce kapitałowej (do czego w praktyce niejednokrotnie mogło dochodzić z uwagi na brak precyzyjnych przepisów w tym zakresie) może mieć wpływ na ważność podejmowanych przez członka organu czynności w imieniu spółki, bądź skutkować obarczeniem sankcją nieważności uchwał podejmowanych przez taki organ, bądź w kwalifikowanej postaci również uznaniem za nieistniejącą uchwałę podjętą przez osoby niebędącą członkami organu.

[i] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.

[ii] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.

[iii] Uchwała Sądu Najwyższego z 24.11.2016 r., III CZP 72/16.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Posted on 12 października 2022 by Barbara Leleno

Warto przyjrzeć się statutom i umowom spółek

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa Nowelizująca”) wprowadziła do Kodeksu handlowego regulacje dotyczące w szczególności grup spółek oraz nowych zasad funkcjonowania rad nadzorczych i zarządów. O nowych regulacjach holdingów w polskim prawie oraz zmianach w zasadach odpowiedzialności spółek i członków ich organów pisaliśmy szczegółowo w osobnych artykułach opublikowanych w ramach cyklu artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Wraz z wprowadzanymi zmianami nowe przepisy pozostawiają spółkom, a w zasadzie zgromadzeniom wspólników i walnym zgromadzeniom akcjonariuszy spółek, pewien luz decyzyjny pozwalający na modyfikacje (w zakresie określonym w ustawie) wybranych reguł funkcjonowania grup spółek oraz ich organów na gruncie statutów i umów spółek.

Przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej

Możliwość wydawania przez spółkę dominującą wiążących poleceń w stosunku do spółek zależnych stanowi podstawową instytucję prawną, zapewniającą spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek. Zgodnie z nowymi przepisami, po otrzymaniu wiążącego polecenia zarząd spółki zależnej zobowiązany jest do podjęcia uchwały, w której podejmuje decyzję o wykonaniu bądź odmowie wykonania wiążącego polecenia. Zarząd spółki zależnej nie dysponuje jednak uprawnieniem do swobodnej oceny otrzymanego polecenia spółki dominującej – jego wiążący charakter przekłada się bowiem na to, że odmowa wykonania polecenia może nastąpić wyłącznie w ściśle określonych przypadkach.

Podstawową przesłanką uprawniającą i jednocześnie obligującą do odmowy wykonania wiążącego polecenia jest sytuacja, w której wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną doprowadziłoby do jej niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością.

Ponadto spółka zależna, która nie jest spółką jednoosobową (tj. w której spółka dominująca nie jest jedynym wspólnikiem bądź akcjonariuszem) powinna odmówić wykonania polecenia jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę. Co istotne, w przeciwieństwie do pierwszej przesłanki odmowy wykonania polecenia związanej z ryzykiem niewypłacalności spółki zależnej, powyższa przesłanka może zostać zmodyfikowana w statucie lub umowie spółki zależnej.

Ponadto organy stanowiące spółek zależnych mogą wprowadzić do umów bądź statutów spółek dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Skuteczność uchwały o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej wprowadzającej dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia zależy jednak od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na zmianę i złożyli spółce dominującej odpowiednie żądanie.

Obowiązek rady nadzorczej sprawowania nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną

Nowe przepisy Kodeksu spółek handlowych wprowadzają znaczne rozszerzenie uprawnień i obowiązków rad nadzorczych spółek dominujących – rozszerzeniu ulega bowiem katalog zadań rad nadzorczych takich spółek w zakresie sprawowania stałego nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez każdą ze spółek zależnych. W szczególności rada nadzorcza spółki dominującej uzyskuje uprawnienia do żądania od zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek udostępnienia ksiąg i dokumentów oraz udzielenia informacji w celu sprawowania nadzoru. Co istotne, w przypadku gdy umowa spółki dominującej nie przewiduje ustanowienia rady nadzorczej, powyższe kompetencje rady nadzorczej wykonuje zarząd spółki dominującej.

Ustawa Nowelizująca przewiduje także możliwość zwolnienia rady nadzorczej (lub w przypadku jej braku – zarządu) spółki dominującej lub modyfikacji jej uprawnień i obowiązków w powyższym zakresie, jednakże wymaga to podjęcia konkretnych działań po stronie spółki dominującej oraz wprowadzenia zmian do umowy lub statutu, które uregulują kompetencję rady nadzorczej w odmienny sposób.

Doradca rady nadzorczej

Kolejną zmianą, która zostaje wprowadzona Ustawą Nowelizującą jest możliwość przyznania radzie nadzorczej w statucie lub umowie spółki uprawnienia do wyboru doradcy rady nadzorczej w celu zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku, bądź też w celu przygotowania określonych analiz oraz opinii. W przypadku wprowadzenia takich kompetencji do statutu lub umowy spółki rada nadzorcza, niezależnie od stanowiska zarządu, będzie uprawniona do samodzielnego zawarcia umowy z doradcą w imieniu i na rzecz spółki. Z kolei zarząd zobowiązany będzie do zapewnienia takiemu doradcy dostępu do dokumentów spółki i udzielania mu żądanych informacji. Warto zaznaczyć, że instytucja doradcy rady nadzorczej dotyczy wszystkich spółek (nie tylko tych, które uczestniczą w grupie spółek).

Zmiany w umowach i statutach spółek zależnych

Rozważenia wymaga również wprowadzenie zmian do umów bądź statutów spółek zależnych. W szczególności Ustawa Nowelizująca wprowadza możliwość rozszerzenia uprawnienia spółki dominującej do przymusowego wykupu udziałów lub akcji wspólników albo akcjonariuszy mniejszościowych spółki zależnej należącej do grupy spółek. Podstawowa regulacja wynikająca z nowych przepisów Kodeksu spółek handlowych wprowadza możliwość podjęcia przez zgromadzenie wspólników bądź walne zgromadzenie akcjonariuszy spółki zależnej uchwały o przymusowym wykupie wspólników lub akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego, jednakże umowa lub statut spółki zależnej może przewidywać, że powyższe uprawnienie będzie przysługiwało także spółce dominującej, która bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej co najmniej 75% tego kapitału.

Ponadto statut lub umowa spółki zależnej może przewidywać ograniczenie zakresu uprawnienia przysługującego udziałowcom spółki zależnej do żądania przeprowadzenia badania rachunkowości i działalności grupy spółek. W przypadku braku odmiennych postanowień statutu lub umowy spółki w tym zakresie, mniejszościowi udziałowcy spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujący co najmniej 10% kapitału zakładowego będą mogli zwrócić się do sądu rejestrowego z wnioskiem o wyznaczenie firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek.

Zakończenie

Utworzenie grupy spółek oraz modyfikacja bądź wyłączenie niektórych obowiązków i uprawnień w granicach zakreślonych przez nowe przepisy może ułatwić uregulowanie relacji pomiędzy podmiotami, które już dziś funkcjonują w ramach grup kapitałowych. Uprawnienia samej spółki dominującej, jak i jej organów względem spółek zależnych, będą miały szczególnie doniosłe znaczenie w przypadku grup kapitałowych o zróżnicowanej strukturze właścicielskiej, w których pozostali wspólnicy mniejszościowi wywierają lub dążą do wywierania wpływu na ich funkcjonowanie.

Uprawnienie spółek dominujących do wydawania wiążących poleceń wraz z uprawnieniami nadzorczymi względem spółek zależnych mogą wspomagać podział i koordynację działań wewnątrz grupy spółek oraz ograniczać ryzyko niesubordynacji poszczególnych spółek w stosunku działań podejmowanych w interesie ekonomicznym całej grupy spółek, nawet gdy podejmowane decyzje nie są najkorzystniejsze z perspektywy partykularnego interesu spółki zależnej. Z drugiej strony konsekwencją dodatkowych uprawnienia spółki dominującej jest przyjęcie przez nią odpowiedzialności względem spółki zależnej, jej wspólników i wierzycieli za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

Biorąc pod uwagę fakt, że już w dotychczasowym stanie prawnym częstą praktyką w grupach kapitałowych jest wydawanie poleceń spółkom zależnym przez spółki dominujące, należy rozważyć czy obecne mechanizmy kontroli nad spółkami zależnymi są efektywne i wystarczające z punktu widzenia realizacji interesu grupy kapitałowej. Oceny wymaga również poziom ryzyka związanego z przyjęciem przez spółkę dominującą odpowiedzialności za szkodę spowodowaną wykonaniem wiążącego polecenia.

Warto mieć również na uwadze, że utworzenie grupy spółek nie ogranicza dotychczas stosowanych przez spółki dominujące nieformalnych narzędzi kontroli nad spółkami zależnymi, ale wprowadza nowe, dodatkowe rozwiązania, które regulują dotychczasową praktykę od strony prawnej. Spółki dominujące w grupie spółek będą miały zatem każdorazowo wybór, czy pozostać przy dotychczasowych narzędziach kontroli, czy też wydać spółce zależnej wiążące polecenie – tym bardziej, że nowe regulacje wprowadzają dosyć sformalizowany tryb wydawania wiążących poleceń, który niekiedy może okazać się nieadekwatny do dynamiki sytuacji i konieczności szybkiego podjęcia decyzji.

W każdym przypadku, w którym dochodzi do utworzenia grupy spółek, organy stanowiące spółek uczestniczących w grupie powinny rozważyć wprowadzenie odpowiednich zmian w umowach albo statutach spółek– tak, aby dostosować zasady funkcjonowania grupy do własnych potrzeb.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Posted on 23 września 2022 by Barbara Leleno

Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.

Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Ustawa z dnia 9 lutego 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa Nowelizująca”) wprowadza do Kodeksu spółek handlowych instytucję prawną jaką jest „grupa spółek” oraz szereg związanych z nią nowych regulacji. O grupie spółek i zasadach jej funkcjonowania pisaliśmy szczegółowo w osobnym artykule opublikowanym w ramach niniejszego cyklu artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych.

Nowe przepisy wprowadzają istotne modyfikacje w zakresie odpowiedzialności członków zarządu i innych organów (i to nie tylko w odniesieniu do grupy spółek), a także regulują kwestie odpowiedzialności spółki dominującej względem spółek zależnych, ich wspólników mniejszościowych oraz wierzycieli.

Odpowiedzialność członków organów spółek kapitałowych

Zgodnie z dotychczasowymi przepisami członkowie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidatorzy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają wobec spółki za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami umowy spółki, chyba że nie ponoszą winy. Podobne unormowania Kodeks spółek handlowych przewiduje na gruncie przepisów dotyczących prostej spółki akcyjnej oraz spółki akcyjnej.

Ogólna zasada pozostaje niezmienna również po wejściu w życie Ustawy Nowelizującej – członkowie organów spółek kapitałowych mogą ponosić względem spółki odpowiedzialność za swoje działania i zaniechania, zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego.

Ustawa Nowelizująca wprowadza w zakresie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej tak zwaną zasadę business judgement rule, która wyłącza odpowiedzialność cywilną członków organów spółek kapitałowych za szkodę wyrządzoną spółce, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działali oni w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Analogiczny przepis do tej pory obowiązywał w zakresie prostej spółki akcyjnej, co oznacza, że Ustawa Nowelizująca ujednolica zasady odpowiedzialności dla wszystkich spółek kapitałowych.

Warto dodać, że przepisy dotyczące działania w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego stanowią skodyfikowanie poglądów wyrażanych do tej pory w doktrynie i orzecznictwie.

Powyższa zmiana to nie jedyna modyfikacja odpowiedzialności członków zarządu i innych organów spółek kapitałowych. Kolejna z nich dotyczy wyżej wspomnianej instytucji grupy spółek. Nowy przepis art. 21⁵ § 1 Kodeksu spółek handlowych stanowi, że członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponosi odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia, w tym na podstawie art. 293, art. 300¹²⁵ i art. 483 Kodeksu spółek handlowych (czyli omówionych wyżej przepisów odnoszących się do ogólnych zasad odpowiedzialności członków organów odpowiednio w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółce akcyjnej oraz spółce akcyjnej). Co więcej, wyłączenie odpowiedzialności stosuje się odpowiednio do członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej i likwidatora spółki dominującej działających w interesie grupy spółek.

Naturalną konsekwencją ograniczenia odpowiedzialności członków organów spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia jest przeniesienie ciężaru odpowiedzialności na członków organów zarządzających i nadzorczych spółek dominujących. Mowa tu w szczególności o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia przez spółkę zależną w sytuacji, gdy polecenie spółki dominującej pozostaje w sprzeczności nie tylko z partykularnym interesem spółki zależnej, ale również z interesem całej grupy spółek. W takiej sytuacji, pomimo faktu, że przepisy nie przewidują bezpośredniej odpowiedzialności członków organów spółek dominujących w stosunku do spółek zależnych, takie osoby mogą ponosić odpowiedzialność w stosunku do spółki dominującej na zasadach ogólnych, w tym z uwzględnieniem opisanej powyżej zasady business judgement rule.

Celem powyższych przepisów jest ochrona w szczególności zarządów spółek zależnych, którzy wykonując wiążące polecenie spółki dominującej działaliby ze szkodą dla zarządzanej przez siebie spółki. Podobnie, ochrona obejmuje również członków organów spółek dominujących działających nie w partykularnym interesie spółki dominującej, lecz w interesie grupy spółek.

Co istotne, powyższe ograniczenia dotyczące odpowiedzialności organów spółek zależnych nie znajdą zastosowania w przypadku organów spółek publicznych oraz spółek objętych nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym – spółki takie mogą bowiem występować w grupie spółek jedynie w roli spółki dominującej.

Warto zaznaczyć, że przepis art. 21⁵ Kodeksu spółek handlowych nie wyłącza odpowiedzialności administracyjnoprawnej członków organów (na co uwagę zwraca projektodawca w uzasadnieniu projektu Ustawy Nowelizującej), a także – jak się wydaje – odpowiedzialności karnej członków organów wykonujących wiążące polecenie.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem spółki zależnej

Instytucja wiążących poleceń w swojej istocie przewiduje, że następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może być powstanie po jej strony szkody. Elementem formalnym wiążącego polecenia wydawanego przez spółkę dominującą powinien być m. in. opis spodziewanych korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia (o ile występują), a także przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Ustawa Nowelizująca przewiduje, że spółka dominująca będzie odpowiadać wobec spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Odpowiedzialność spółki dominującej ustala się z uwzględnieniem obowiązku lojalności wobec spółki zależnej podczas wydawania i wykonania wiążącego polecenia.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej spółki dominującej względem spółki zależnej będzie zatem:

wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną (przy czym oczywiście takie polecenie musi spełniać wszystkie przesłanki określone w Ustawie Nowelizującej);
powstanie po stronie spółki zależnej szkody;
adekwatny związek przyczynowy pomiędzy wykonaniem wiążącego polecenia a szkodą;
brak naprawienia szkody przez spółkę dominującą w terminie określonym w treści wiążącego polecenia.

Przesłanką odpowiedzialności spółki dominującej jest także jej wina, niemniej jednak tutaj ustawodawca wprowadza domniemanie winy spółki dominującej (a więc to sama spółka dominująca musiałaby wykazać w ewentualnym procesie, że nie ponosi winy).

Dodatkowa przesłanka odpowiedzialności dotyczy jednoosobowych spółek zależnych. Za szkodę wyrządzoną jednoosobowej spółce zależnej spółka dominująca odpowiada bowiem tylko jeżeli wykonanie wiążącego polecenia doprowadziło do niewypłacalności spółki zależnej.

Ustawa Nowelizująca przewiduje w zakresie odpowiedzialności względem spółki zależnej tak zwaną instytucję actio pro socio, która sprowadza się do tego, że jeżeli spółka zależna nie wytoczy powództwa o naprawienie szkody wyrządzonej jej przez spółkę dominującą w terminie roku od dnia upływu terminu wskazanego w wiążącym poleceniu, każdy wspólnik albo akcjonariusz spółki zależnej może wytoczyć powództwo o naprawienie szkody wyrządzonej tej spółce.

Odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej

Ustawodawca słusznie zauważył, że szkoda wynikająca z wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia może mieć wpływ nie tylko na majątek samej spółki zależnej, ale także pośrednio na wspólników mniejszościowych spółki zależnej i jej wierzycieli. Skoro bowiem spółka zależna może potencjalnie ponieść szkodę na skutek wykonania wiążącego polecenia, to może to wpłynąć na wartość udziałów posiadanych przez wspólnika mniejszościowego spółki zależnej albo na zaspokojenie roszczeń jej wierzycieli.

Zgodnie z Ustawą Nowelizującą, spółka dominująca, która na dzień wydania wiążącego polecenia spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek dysponuje, bezpośrednio lub pośrednio, większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu tej spółki zależnej, odpowiada wobec wspólnika albo akcjonariusza tej spółki za obniżenie wartości przysługującego mu udziału albo akcji, jeżeli obniżenie było następstwem wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Ustawodawca wprowadza domniemanie, zgodnie z którym spółka dominująca dysponuje większością głosów umożliwiającą podjęcie uchwały o uczestnictwie w grupie spółek oraz o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej, jeżeli bezpośrednio lub pośrednio reprezentuje w spółce zależnej co najmniej 75% kapitału zakładowego.

Kluczowe z punktu widzenia wspólnika mniejszościowego spółki zależnej dochodzącego naprawienia szkody względem spółki dominującej będzie zatem wykazanie w jaki sposób wartość posiadanych przez niego udziałów uległa zmianie na skutek wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia wydanego przez spółkę dominującą.

Jeśli chodzi o wierzycieli spółki zależnej, to będą mogli oni dochodzić odszkodowania od spółki dominującej w przypadku, w którym egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, chyba że spółka dominująca nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.

Warto zwrócić uwagę na rozłożenie ciężaru dowodu w zakresie dochodzenia odpowiedzialności odszkodowawczej przez wierzyciela spółki zależnej. Wierzyciel musi udowodnić jedynie powstanie szkody (przy czym – co istotne – Ustawa Nowelizująca wprowadza domniemanie, że szkoda obejmuje wysokość niezaspokojonej wierzytelności wobec spółki zależnej) oraz bezskuteczność egzekucji prowadzonej przez niego względem spółki zależnej. To spółka dominująca będzie mogła się zwolnić z odpowiedzialności, wykazując, że nie ponosi winy lub że pomiędzy szkodą a wykonaniem przez spółkę zależną wiążącego polecenia nie było adekwatnego związku przyczynowego.

Wprowadzone domniemania z pewnością ułatwią dochodzenie odszkodowania wierzycielom spółki zależnej, przenosząc istotną część ciężaru dowodu na spółkę dominującą.

Zakończenie

W ocenie autorów niniejszego artykułu, pozytywnie należy ocenić wprowadzenie do Kodeksu spółek handlowych zasady business judgement rule, jako wyznaczającej granice staranności członków organów spółek kapitałowych.

Praktyka rynkowa pokaże na ile instytucja grupy spółek okaże się atrakcyjna dla uczestników obrotu gospodarczego, a tym samym na ile określone w przepisach Ustawy Nowelizującej zasady odpowiedzialności spółki dominującej w grupie będą faktycznie stosowane w praktyce.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Cykl alertów prawnych: Kodeks spółek handlowych

Posted on 16 września 202216 września 2022 by Barbara Leleno

Nowe regulacje holdingów w polskim prawie już od 13.10.22 r.

13 października 2022 roku, na mocy ustawy z 9 lutego 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, wejdzie w życie jedna z największych dotychczasowych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych (”Ustawa Nowelizująca”).

Ustawa Nowelizująca wprowadza do Kodeksu spółek handlowych szereg nowych przepisów w zakresie prawa holdingowego ̶ prawa grup spółek, które, jak wskazuje się w uzasadnieniu do nowelizacji, regulują relacje prywatno-prawne między spółką dominującą a jej spółkami zależnymi, w sposób, który uwzględnia interes wierzycieli, członków organów oraz drobnych wspólników spółki zależnej.

Ponadto celem zastosowania nowych regulacji jest również wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.

Niniejszy artykuł rozpoczyna cykl artykułów poświęconych nowelizacji Kodeksu spółek handlowych, który ma na celu przybliżenie Państwu nowych regulacji prawnych.

Grupa spółek – nowa definicja oraz zasady uczestnictwa

Ustawa Nowelizująca wprowadza do Kodeksu spółek handlowych nowy dział IV zatytułowany „Grupa spółek”, który obejmuje 16 artykułów, tj. art. 21 – 21 Kodeksu spółek handlowych.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu Ustawy Nowelizującej przepisy dotyczące grupy spółek można podzielić na dwie kategorie, to jest przepisy, które ułatwiają „zarządzanie” grupą spółek przez spółkę dominującą, w związku z realizacją wspólnej strategii gospodarczej grupy oraz przepisy, które zapewniają ochronę określonych grup interesu występujących w przypadku grupy spółek.

Wdrażane regulacje odnoszą się do holdingów faktycznych – czyli w praktycznym ujęciu, do sytuacji, gdy między spółkami powstaje stosunek dominacji i zależności określony w przepisach Kodeksu spółek handlowych. Ponadto, nie wyklucza się możliwości utworzenia, na zasadzie swobody umów, holdingu umownego pomiędzy spółką dominującą i jej spółką zależną.

Grupy spółek mogą być tworzone również przez spółki publiczne, jednakże w takim przypadku spółka publiczna może występować w grupie spółek wyłącznie jako spółka dominująca. Co więcej, spółkami zależnymi w grupie spółek nie mogą być także spółki objęte nadzorem nad rynkiem finansowym w rozumieniu ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, jak również spółki w likwidacji, które rozpoczęły podział swego majątku oraz spółki w upadłości.

Dotychczasowo instytucja grupy spółek nie miała normatywnej definicji, natomiast na mocy Ustawy Nowelizującej przyjęto, iż grupa spółek to spółka dominująca i spółka albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi.

Nowe przepisy regulujące grupę spółek znajdą zastosowanie do holdingu faktycznego w sytuacji, w której zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmie uchwałę, większością kwalifikowaną trzech czwartych głosów, w przedmiocie uczestnictwa w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej.

Należy zaznaczyć, iż Ustawa Nowelizująca nie przewiduje wymogu podjęcia przedmiotowej uchwały również przez spółkę dominującą. Następnie obligatoryjne jest ujawnienie uczestnictwa w grupie spółek w Krajowym Rejestrze Sądowym przez spółkę dominującą i spółkę zależną, co następuje przez wpisanie wzmianki do tego rejestru.

W uzasadnieniu do Ustawy Nowelizującej wskazano, iż należy odróżnić „grupę spółek„ – która zasadniczo jest adresatem regulacji prawnej określanej mianem prawa holdingowego – od stosunku dominacji i zależności między spółkami, o którym jest mowa w art. 4 § 1 pkt 4 Kodeksu spółek handlowych.

Ustawodawca przyjął bowiem, iż grupa spółek jest „kwalifikowanym” stosunkiem dominacji i zależności między określonymi spółkami tworzącymi grupę spółek, gdyż spółki te kierują się wspólną strategią gospodarczą, która umożliwia spółce dominującej sprawowanie jednolitego kierownictwa nad spółką albo spółkami zależnymi.

Pozwala to wyróżnić nową kategorię prawną występującą w praktyce polskich i zagranicznych grup spółek, jaką jest „interes grupy spółek”.

Wobec powyższego składnikiem konstytutywnym oraz jednocześnie definiującym grupę spółek, oprócz powstania pomiędzy spółkami uczestniczącymi w grupie stosunku dominacji i zależności, jest przyjęta przez spółki uczestniczące w grupie wspólna strategia, mająca na celu realizację wspólnego interesu grupy spółek.

Co istotne, grupa spółek jako kwalifikowany stosunek dominacji i zależności między spółkami przez istnienie wspólnego interesu tej grupy nie oznacza – w świetle przyjętej w Ustawie Nowelizującej koncepcji prawa holdingowego – obowiązku powstania sformalizowanej struktury organizacyjnej posiadającej własną nazwę, quasi-organy, regulamin, powoływanej przez uczestników grupy spółek bądź zapewniającej przystąpienie do niej innym spółkom.

Takie ujęcie tworzyłoby bowiem własną podmiotowość grupy spółek, trudną do przyjęcia systemowego, ze względu na zasadę zamkniętego katalogu typów spółek.

Na czym polega instytucja wiążącego polecenia?

Podstawową instytucją prawną, która ma zapewnić spółce dominującej sprawne zarządzanie grupą spółek, jest wiążące polecenie kierowane przez spółkę dominującą do spółki zależnej.

Należy wskazać, iż Ustawa Nowelizująca wprowadza wysoce sformalizowany tryb wydawania, przyjmowania i odmowy wiążących poleceń. Spółka dominująca wydaje wiążące polecenie w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności.

Wiążące polecenie powinno wskazywać co najmniej:

oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia,
przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku wykonania wiążącego polecenia.

Czynnością następującą po pisemnym wydaniu wiążącego polecenia przez spółkę dominującą, a przed jego wykonaniem przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek jest podjęcie uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej w przedmiocie wykonania bądź odmowy wykonania wiążącego polecenia.

Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia.

Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności albo zagrożenia niewypłacalnością tej spółki.

Ponadto spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek niebędąca spółką jednoosobową (to jest niebędąca w całości własnością spółki dominującej), podejmuje uchwałę o odmowie wykonania wiążącego polecenia, jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że jest ono sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat, licząc od dnia, w którym nastąpi zdarzenie wyrządzające szkodę, chyba że umowa albo statut spółki stanowi inaczej.

Należy wskazać, iż umowa albo statut spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia. Skuteczność uchwały o zmianie umowy albo statutu spółki zależnej wprowadzającej dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia, zależy od odkupienia przez spółkę dominującą udziałów albo akcji tych wspólników albo akcjonariuszy spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na zmianę.

Wspólnicy albo akcjonariusze spółki zależnej, którzy nie zgadzają się na przedmiotową zmianę zgłaszają żądanie odkupienia ich udziałów albo akcji, w terminie dwóch dni od dnia zakończenia zgromadzenia.

Nieobecni wspólnicy zgłaszają żądanie odkupienia ich udziałów w terminie miesiąca od dnia zakończenia zgromadzenia wspólników, na którym podjęto uchwałę o zmianie umowy, a nieobecni akcjonariusze zgłaszają żądanie odkupienia ich akcji w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały o zmianie statutu spółki zależnej.

Wspólników albo akcjonariuszy, którzy nie zgłoszą żądania odkupienia ich udziałów albo akcji w terminie, uważa się za zgadzających się na zmianę.

Pozostałe instytucje prawne w zakresie zarządzania grupą spółek

Ustawodawca oprócz wyżej opisanej instytucji wiążących poleceń wyposażył spółkę dominującą w dodatkowe instytucje prawne mające na celu sprawne zarzadzanie grupą spółek, do których należą:

prawo dostępu do informacji spółki dominującej o spółkach zależnych;
prawo rady nadzorczej spółki dominującej do sprawowania stałego nadzoru nad spółkami zależnymi uczestniczącymi w grupie spółek, ale tylko w zakresie realizacji interesu grupy spółek;
prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej, tak zwany squeeze-out.

Instytucje prawne mające na celu ochronę wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek

Ustawa Nowelizująca przewiduje również szczegółowe instrumenty prawne mające na celu zapewnienie ochrony wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, do których należą:

obowiązek spółki zależnej sporządzenia sprawozdania o jej powiązaniach umownych ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego, które to sprawozdanie obejmuje w swej treści wskazanie wiążących poleceń wydawanych tej spółce przez spółkę dominującą. Przedmiotowa regulacja może być również kwalifikowana jako przepis ochronny z punktu widzenia wierzycieli spółki zależnej;
uprawnienie wspólnika (akcjonariusza) lub wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek reprezentujących co najmniej 10% kapitału zakładowego do żądania wyznaczenia przez sąd rejestrowy firmy audytorskiej w celu zbadania rachunkowości oraz działalności grupy spółek;
prawo do przymusowego odkupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej przez spółkę dominującą, tak zwany sell-out.

Zakończenie

Ustawa Nowelizująca stanowi pierwszą próbę ustawodawcy w zakresie uregulowania prawa holdingowego. Praktyka oraz implementacja przez holdingi faktyczne przepisów dotyczących grup spółek (bądź też przeciwnie – brak implementacji przedmiotowych przepisów) pokażą czy przyjęte regulacje oraz koncepcja prawa grup spółek są trafne.

W ocenie autorów niniejszego artykułu, z jednej strony wprowadzone instytucje prawa holdingowego takie jak wiążące polecenia spółki dominującej, mogą okazać się pomocne np. w przypadku chęci ujednolicenia oraz pewnego rodzaju podyktowania przez spółkę dominującą polityk, zasad, regulaminów itd.

Z drugiej strony natomiast, mając na uwadze pragmatyczny punkt widzenia, należy wskazać na bardzo wysoki stopień sformalizowania procedur związanych z wiążącymi poleceniami.

W zakresie umocnienia pozycji spółki dominującej zapewne pozytywną zmianą okaże się procedura squeeze-out, to jest prawo do przymusowego wykupu udziałów albo akcji należących do wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej. Przedmiotowa procedura może zostać wdrożona również w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością uczestniczącej w grupie spółek.

Wobec powyższego, powstanie grupy spółek umożliwi łatwiejszy wykup wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych, przy czym z drugiej strony umożliwi wspólnikom mniejszościowym – poprzez zastosowanie procedury sell-out – doprowadzenie do przymusowego odkupu udziałów albo akcji do nich należących.

Podsumowując, nowe uregulowania prawa holdingowego mogą okazać się pomocne i atrakcyjne dla poszczególnych podmiotów uczestniczących w relacjach prywatno-prawnych między spółką dominującą a jej spółkami zależnymi.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat dotyczący zmian w kodeksie spółek handlowych, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Naruszenie terminu zwołania zgromadzenia obligatariuszy a nieważność uchwał

Posted on 14 września 202224 marca 2023 by Barbara Leleno

Czyli nieoczywisty proces sądowy

Kancelaria act BSWW legal & tax reprezentowała ostatnio obligatariuszy instytucjonalnych jako powodów w serii procesów o stwierdzenie nieważności, ewentualnie uchylenie uchwał zgromadzenia obligatariuszy.

Po ponad roku prowadzenia postępowania i kilku kolejnych pozwach, sprawy zakończyły się polubownie, gdy jedna z nich była już na etapie skargi kasacyjnej.

Podczas prowadzenia procesów spotkaliśmy się z kilkoma ciekawymi zagadnieniami prawnymi, z których część z pewnością mogłyby stanowić przedmiot rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego.

Powodami byli obligatariusze tzw. mniejszościowi, podczas gdy większościowy pakiet obligacji objęty był przez podmioty będące jednocześnie akcjonariuszami emitenta. W naszej więc opinii wyraźny był konflikt interesów pomiędzy obligatariuszami mniejszościowymi i większościowymi. Ci ostatni mając całkowity wpływ na wynik głosowania na zgromadzeniach obligatariuszy przegłosowywali kolejne uchwały odraczające wielokrotnie termin wykupu obligacji oraz terminy przewidziane w licznych kowenantach bez żadnego wynagrodzenia przewidzianego dla obligatariuszy.

W ocenie obligatariuszy mniejszościowych było to działanie, przez które obligatariusze większościowi realizowali własne interesy, zewnętrzne względem wspólnych interesów obligatariuszy.

Powyższe w ocenie powodów wypełniało przesłanki art. 70 ust 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (dalej jako „ObligU”), zgodnie z którym uchwała zgromadzenia obligatariuszy, która rażąco narusza interesy obligatariuszy lub jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, może być zaskarżona w drodze wytoczonego przeciwko emitentowi powództwa o uchylenie uchwały.

W przedmiotowym stanie faktycznym istotne było, że emitent z dużą dozą prawdopodobieństwa zagrożony był niewypłacalnością, a odraczanie terminów wykupu obligacji było wielokrotne. Z drugiej strony pozwany wskazywał, że przesuwanie terminów służyć ma restrukturyzacji emitenta, zapobieżeniu utracie przez niego płynności finansowej oraz umożliwieniu mu jak najbardziej korzystnej sprzedaży aktywów, co w dalszej perspektywie w zasadzie przysłuży się obligatariuszom. Wykazanie przesłanki rażącego naruszenia interesów obligatariuszy lub odpowiednio braku materializacji tej przesłanki stanowiło dla obydwu stron procesu duże wyzwanie dowodowe.

Żądaniem głównym pozwów było jednak stwierdzenie nieważności uchwał na podstawie art. 71 ust. 1 ObligU. Oparte było ono na błędzie proceduralnym przy zwoływaniu zgromadzenia obligatariuszy. Art. 51 ObligU wymaga, aby zgromadzenie obligatariuszy zwołane było przez ogłoszenie dokonane co najmniej na 21 dni przed terminem zgromadzenia. Powyższe należy rozumieć tak, że termin na zwołanie zgromadzenia zostaje zachowany, jeżeli kończy się najpóźniej z upływem dnia poprzedzającego wskazany w ogłoszeniu dzień odbycia zgromadzenia. Przykładowo, jeżeli ogłoszenie o zgromadzeniu obligatariuszy zamieszczamy w czwartek 1 września, to zgromadzenie może odbyć się najwcześniej dopiero w piątek 22 września (a nie w czwartek 21 września). Na pierwszy rzut oka może wydawać się to kontrowersyjne, ale należy zauważyć, że w przeciwnym razie obligatariusze nie mieliby pełnych 21 dni na zapoznanie się z porządkiem obrad i przygotowanie do zgromadzenia. W przedmiotowej sprawie ogłoszenie zostało opublikowane o dzień za późno. Fakt, iż wystąpił błąd proceduralny potwierdziły sądy obydwu instancji.

Kwestią budzącą wątpliwości było natomiast czy powyższe naruszenie ustawy wystarczy, aby stwierdzić nieważność uchwał podjętych na zgromadzeniu. Sądy wskazywały na konieczność zaistnienia tzw. kwalifikowanej sprzeczności z ustawą, rozumianej jako sprzeczność, której wyeliminowanie doprowadziłoby lub mogłoby doprowadzić do podjęcia uchwały innej treści – pomimo, iż taki wymóg nie wynika wprost z art. 71 ObligU. Sugerowały zatem odejście od literalnej wykładni przepisu i dodanie do niego nowej przesłanki, tj. wpływu naruszenia prawa na treść uchwały. Jest to pogląd zaczerpnięty z orzecznictwa dotyczącego zaskarżania uchwał zgromadzeń wspólników i walnych zgromadzeń w spółkach kapitałowych. Brak jest bowiem orzeczeń Sądu Najwyższego w powyższym zakresie odnoszących się bezpośrednio do zgromadzeń obligatariuszy.

Tymczasem zgodnie z poglądami doktryny w odniesieniu do zgromadzeń obligatariuszy można jedynie ostrożnie posiłkować się orzecznictwem dotyczącym walnych zgromadzeń i zgromadzeń wspólników spółek kapitałowych. W naszej ocenie niebezpieczne jest stosowanie w tym przypadku orzecznictwa dotyczącego spółek wprost, a już w szczególności tam, gdzie miałoby dojść do odejścia od wykładni literalnej przepisu.

Zgromadzenie obligatariuszy to organ innego rodzaju niż zgromadzenie wspólników czy walne zgromadzenie akcjonariuszy. Obligatariusze nie są właścicielami emitenta, lecz jego wierzycielami. Obligacje stanowią szczególny instrument finansowy i różnią się znacznie od udziałów i akcji w spółkach. Związanych jest z nimi bardzo mało uprawnień, które można by określić mianem korporacyjnych, szczególnie w porównaniu do spółki z o.o., do której odnosi się duża część orzecznictwa. Wobec powyższego naruszenia istniejących uprawnień obligatariuszy są bardziej dotkliwe. Podczas procesów wykazaliśmy szereg różnic pomiędzy organami właścicielskimi spółek kapitałowych a zgromadzeniem obligatariuszy.

Skoro zgodnie z literalną treścią art. 71 ust. 1 ObligU nieważna jest każda uchwała sprzeczna z ustawą i nie ma dodatkowych warunków dotyczących skutków naruszeń dla treści uchwały, to w naszej ocenie nie należy takich dodatkowych warunków stawiać. Przyjęcie innej interpretacji ww. przepisu, zachęcałaby wręcz do nieprzestrzegania prawa i łamania uzasadnionych praw obligatariuszy, w szczególności mniejszościowych, przy zwoływaniu i przeprowadzaniu zgromadzeń, gdyż nie byłoby właściwej sankcji dla uchybień proceduralnych.

Niezależnie od powyższego w trakcie procesu wskazywaliśmy dodatkowo, iż naruszenie obowiązków informacyjnych związanych ze zwołaniem zgromadzenia obligatariuszy zaliczyć należy do tego rodzaju uchybień, które zawsze tj. w okolicznościach każdego konkretnego przypadku, są doniosłe z punktu widzenia treści podjętej uchwały, tzn. mogły mieć istotny wpływ na jej treść.

W prowadzonej przez nas sprawie, z uwagi na polubowne jej zakończenie, nie doszło w końcu do rozpoznania skargi kasacyjnej. Niemniej powyższa materia w naszej ocenie mogłaby stanowić przedmiot rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, które pomogłoby wyznaczyć właściwy kierunek interpretacyjny.

Jeśli mieliby Państwo dodatkowe pytania, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami tekstu:

Piotr Smołuch

Adwokat / Partner zarządzający

+48 662 108 222

piotr.smoluch@actlegal-bsww.com

Barbara Szczepkowska

Radca prawny / Wspólnik / Doradca restrukturyzacyjny

+48 602 260 127

barbara.szczepkowska@actlegal-bsww.com

Marta Podskarbi

Adwokat / Starszy prawnik

+48 604 506 607

marta.podskarbi@actlegal-bsww.com

Nowy obowiązek zawiadomienia KNF o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej

Posted on 14 września 202214 września 2022 by Barbara Leleno

Jak mają się do tego programy motywacyjne i czy można skorzystać z innego wyłączenia prospektowego?

Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom („Ustawa”), wprowadziła szereg zmian w przepisach regulujących rynek kapitałowy, w tym w zakresie ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych („Ustawa o ofercie”).

W szczególności, w zakresie zmian, które weszły w życie 29 lipca 2022 r., zostały nałożone nowe obowiązki informacyjne na podmioty chcące przeprowadzić ofertę publiczną, w przedmiocie zawiadamiania Komisji Nadzoru Finansowego („KNF”) o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej na podstawie dokumentu ofertowego lub memorandum informacyjnego.

Obowiązek poinformowania KNF

Ustawa wprowadziła obowiązek zawiadomienia Komisji o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej nie później niż na 7 dni roboczych przed dniem udostępnienia dokumentu ofertowego, tj. wymóg poinformowania Komisji przez emitenta lub oferującego o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej, w wyniku której zakładane wpływy brutto wyniosą powyżej 100 tys. euro, ale poniżej 1 mln euro (art. 37a Ustawy o ofercie) albo memorandum informacyjnego, tj. wymóg poinformowania Komisji przez emitenta lub oferującego, na 7 dni roboczych przed dniem udostępnieniem memorandum informacyjnego, o zamiarze przeprowadzenia oferty publicznej, w wyniku której zakładane wpływy brutto wyniosą powyżej 1 mln euro, ale poniżej 2,5 mln euro, a już od 10 listopada 2023 roku poniżej podwyższonego progu 5 mln euro (art. 37b Ustawy o ofercie).

Komisja będzie zatem posiadać aktualne informacje o ofertach publicznych prowadzonych w oparciu o dokumenty i memoranda informacyjne.

W przypadku niedopełnienia powyższych obowiązków KNF może, na podstawie art. 96 ust. 1 podpunkt 1a), wydać decyzję o wykluczeniu papierów wartościowych z obrotu na rynku regulowanym lub alternatywnego systemu obrotu, jak i nałożyć karę pieniężną do wysokości 1 000 000 zł. Komisja posiada uprawnienie do zastosowania obu sankcji łącznie.

Programy motywacyjne

Przedmiotowy obowiązek, będzie miał również znaczenie przy ofertach korzystających ze zwolnień prospektowych. Tytułem przykładu, jednym z wyłączeń, umożliwiających brak konieczności przygotowania prospektu, są pracownicze programy motywacyjne określone w art. 1 ust. 4 lit i) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2017/1129 („Rozporządzenie”), w zakresie których wymagane jest przygotowanie memorandum informacyjnego.

W związku z odpowiednim stosowaniem przepisów o memorandum informacyjnym do programów motywacyjnych (art. 39 w zw. z art. 37b ust. 2-6 Ustawy o ofercie), pracodawcy lub przedsiębiorstwa powiązane, które oferują lub przydzielają swoim obecnym lub byłym dyrektorom czy pracownikom papiery wartościowe, muszą mieć na uwadze, aby wypełnić nowy obowiązek informacyjny do zawiadomienia Komisji o zamiarze przeprowadzenia oferty na 7 dni przed publikacją memorandum.

Jednakże warto zastanowić się, czy w ogóle podlegają obowiązkowi sporządzenia memorandum informacyjnego i czy jest możliwość skorzystania z innego wyłączenia prospektowego.

W tym miejscu należy wskazać, iż nie każde przeprowadzenie programu motywacyjnego wymaga skorzystania z wyłączenia z art. 1 ust. 4 pkt i) Rozporządzenia, który pociąga za sobą obowiązek sporządzenia memorandum informacyjnego (art. 39 Ustawy o ofercie).

Korzystniejszym wyłączeniem może być natomiast art. 1 ust. 4 pkt b) Rozporządzenia, w przypadku gdy oferta skierowana będzie maksymalnie do 149 osób w okresie poprzednich 12 miesięcy.

W niniejszej sytuacji dochodzi do zwolnienia z obowiązku sporządzenia memorandum informacyjnego jak i innych dokumentów, co do których przepisy wymagają przedstawienia Komisji. W tym wypadku odchodzi również obowiązek zawiadamiania KNF o zamiarze przeprowadzenia oferty na 7 dni przed udostępnieniem dokumentu, będący przedmiotem niniejszego artykułu.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat związany z przeprowadzeniem oferty publicznej, zachęcamy do kontaktu z naszymi ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Piotr Wojnar

Adwokat / Partner Zarządzający

+48 602 660 610

piotr.wojnar@actlegal-bsww.com

Łukasz Świątek

Adwokat / Starszy prawnik

+48 504 763 762

lukasz.swiatek@actlegal-bsww.com

Katarzyna Krzykwa

Adwokat / Starszy prawnik

+48 508 647 832

katarzyna.krzykwa@actlegal-bsww.com

Nowe rozporządzenie wykonawcze dot. list insiderów, weszło w życie 3 sierpnia 2022 r.

Posted on 19 sierpnia 202219 sierpnia 2022 by Barbara Leleno

Co zmiana oznacza dla emitentów?

3 sierpnia 2022 roku weszło w życie Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1210 z dnia 13 lipca 2022 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne do celów stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014, w odniesieniu do formatu list osób mających dostęp do informacji poufnych i ich aktualizacji[1].

Rekomendujemy emitentom weryfikację posiadanych przez nich list osób mających dostęp do informacji poufnych oraz związanych z nimi procedur pod kątem ich zgodności z Rozporządzeniem wykonawczym.

Podstawa obowiązku

Obowiązek sporządzania i aktualizacji listy osób mających dostęp do informacji poufnych został przewidziany w art. 18 Rozporządzenia MAR[2], zgodnie z którym emitenci i wszelkie osoby działające w ich imieniu lub na ich rzecz (i) sporządzają listę wszystkich osób mających dostęp do informacji poufnych, które pracują dla nich na podstawie umowy o pracę lub wykonują, na innej podstawie, zadania, w ramach których mają dostęp do informacji poufnych, takich jak doradcy, księgowi lub agencje ratingowe, (ii) niezwłocznie aktualizują listę osób mających dostęp do informacji poufnych oraz (iii) przedstawiają listę osób mających dostęp do informacji poufnych właściwemu organowi na jego żądanie w możliwie najkrótszym terminie.

MAR Light

Wydanie Rozporządzenia wykonawczego nie jest pierwszą zmianą związaną z Rozporządzeniem MAR. Już pod koniec 2019 r. została opublikowana nowelizacja Rozporządzenia MAR, która jest stosowana od 1 stycznia 2021 roku (tzw. „MAR Light”[3]).

MAR Light wprowadził kilka istotnych zmian w Rozporządzeniu MAR, w tym w szczególności mniej rygorystyczne wymogi dla emitentów, których instrumenty finansowe dopuszczono do obrotu na rynku rozwoju MŚP poprzez ograniczenie zakresu list insiderów jedynie do tych osób, które w związku z charakterem pełnionej przez nie funkcji lub stanowiska zajmowanego u emitenta mają regularny dostęp do informacji poufnych czy też zmianę terminu publikacji przez emitenta notyfikacji otrzymanych w trybie art. 19 Rozporządzenia MAR.

Cel regulacji

Ratio legis zmian wprowadzanych Rozporządzeniem wykonawczym jest ułatwienie jednolitego stosowania obowiązku sporządzania i aktualizacji list osób mających dostęp do informacji poufnych ustanowionego w Rozporządzeniu MAR. Ponadto, wskazana regulacja ma również zapewnić, by właściwe organy (w przypadku Polski – Komisja Nadzoru Finansowego) otrzymywały informacje niezbędne do wykonywania zadań polegających na ochronie integralności rynków finansowych oraz badaniu możliwych nadużyć na rynku.

Zastąpienie starego rozporządzenia wykonawczego

W związku z wejściem w życie Rozporządzenia wykonawczego utraciło moc Rozporządzenie 2016/347[4].

Konkretność informacji poufnych

W związku z tym, że w obrębie jednego podmiotu może istnieć jednocześnie wiele różnych informacji poufnych, listy osób mających dostęp do informacji poufnych powinny dokładnie określać konkretne informacje poufne, do których dostęp mają osoby pracujące dla danego podmiotu. Dlatego też listy osób mających dostęp do informacji poufnych powinny określać, co stanowi konkretną informację poufną (która może obejmować informacje dotyczące np. transakcji, projektu, zdarzenia, w tym zdarzenia korporacyjnego lub finansowego, publikacji sprawozdania finansowego lub informacji o korekcie zysku). W tym celu listy osób mających dostęp do informacji poufnych powinny być podzielone na sekcje, z oddzielnymi sekcjami dla każdej konkretnej informacji poufnej. W każdej sekcji należy wymienić wszystkie osoby, które mają dostęp do danej konkretnej informacji poufnej.

Numery telefonów

Listy osób mających dostęp do informacji poufnych powinny również zawierać dane, które mogą pomóc właściwym organom w czynnościach wyjaśniających oraz w szybkim analizowaniu praktyk handlowych osób mających dostęp do informacji poufnych, w ustaleniu powiązań między osobami mającymi dostęp do informacji poufnych a osobami uczestniczącymi w podejrzanych praktykach handlowych oraz w identyfikacji kontaktów między nimi w krytycznych momentach. Dlatego tak ważne jest umieszczanie numerów telefonów na listach insiderów, gdyż pozwalają one właściwemu organowi na szybkie podjęcie działań oraz, jeżeli to konieczne, zwrócenie się o udostępnienie rejestrów przesyłu danych.

Forma elektroniczna a dowolna forma

Listę osób mających dostęp do informacji poufnych, o której mowa w art. 18 ust. 1 Rozporządzenia MAR, należy sporządzić w formie elektronicznej. Niewątpliwie ułatwi to aktualizowanie jej. Co ważne, forma elektroniczna powinna zapewniać zachowanie poufności informacji.

Rozporządzenie wykonawcze przewiduje szereg wymogów wobec elektronicznych list insiderów, które powinny gwarantować, że:

dostęp do list osób mających dostęp do informacji poufnych jest ograniczony do wyraźnie określonych osób, które potrzebują tego dostępu ze względu na charakter pełnionej przez nie funkcji lub zajmowanego przez nie stanowiska;
zamieszczone informacje są dokładne;
dostępne są poprzednie wersje listy osób mających dostęp do informacji poufnych.

Wymóg sporządzania elektronicznych list insiderów nie ma zastosowania do emitentów na rynkach rozwoju MŚP, którzy sporządzają listy osób mających dostęp do informacji poufnych na podstawie art. 18 ust. 6 Rozporządzenia MAR. Te podmioty mogą sporządzić listy insiderów w dowolnej formie. Jest tylko kilka warunków koniecznych do spełnienia – taka lista powinna zapewniać zachowanie kompletności, integralności i poufności informacji w niej zawartych w każdym momencie podczas przekazywania jej właściwemu organowi.

Wzory list insiderów

Listy osób mających dostęp do informacji poufnych, o których mowa w art. 18 ust. 1 Rozporządzenia MAR, muszą zawierać odrębne sekcje dla poszczególnych informacji poufnych. Należy je sporządzać przy użyciu formatu określonego we wzorze nr 1 w załączniku I do Rozporządzenia wykonawczego.

Dodatkowo, należy sporządzać listę osób mających stały dostęp do informacji poufnych. Taką listę sporządza się przy użyciu formatu określonego we wzorze nr 2 w załączniku I do Rozporządzenia wykonawczego.

Jeżeli zachodzą przesłanki do sporządzenia listy osób mających dostęp do informacji poufnych, o której mowa w art. 18 ust. 6 akapit pierwszy lub drugi Rozporządzenia MAR, to Rozporządzenie wykonawcze także przewiduje dla niej właściwy wzór określony odpowiednio w załączniku II lub III do Rozporządzenia wykonawczego.

Zgodność z RODO

Lista osób mających dostęp do informacji poufnych powinna zawierać dane osobowe niezbędne do zidentyfikowania osób mających dostęp do informacji poufnych. Przy przetwarzaniu danych osobowych należy pamiętać o konieczności zapewnienia jego zgodności z RODO[5].

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat związany z nowym rozporządzeniem wykonawczym dot. list insiderów, zachęcamy do kontaktu z naszymi Ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Piotr Wojnar

Adwokat / Partner Zarządzający

+48 602 660 610

piotr.wojnar@actlegal-bsww.com

Łukasz Świątek

Adwokat / Starszy prawnik

+48 504 763 762

lukasz.swiatek@actlegal-bsww.com

Katarzyna Krzykwa

Adwokat / Prawnik

+48 22 420 59 59

katarzyna.krzykwa@actlegal-bsww.com

[1] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2022/1210 z dnia 13 lipca 2022 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne do celów stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014, w odniesieniu do formatu list osób mających dostęp do informacji poufnych i ich aktualizacji (Dz.Urz.UE.L Nr 187, str. 23, „Rozporządzenie wykonawcze”).

[2] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku (rozporządzenie w sprawie nadużyć na rynku) oraz uchylające dyrektywę 2003/6/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i dyrektywy Komisji 2003/124/WE, 2003/125/WE i 2004/72/WE (Dz.Urz.UE.L Nr 173, str. 1, „Rozporządzenie MAR”).

[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2115 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniające dyrektywę 2014/65/UE oraz rozporządzenia (UE) nr 596/2014 i (UE) 2017/1129 w odniesieniu do promowania korzystania z rynków rozwoju MŚP (Dz.Urz.UE.L 2019 Nr 320, str. 1, „MAR Light”).

[4] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/347 z dnia 10 marca 2016 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do określonego formatu list osób mających dostęp do informacji poufnych i ich aktualizacji zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 (Dz.U. L 65 z 11.3.2016, s. 49, „Rozporządzenie 2016/347”).

[5]Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz.U. L 119 z 4.5.2016, s. 1, „RODO”).

Zmiany w przepisach prawa pracy, jeszcze w 2022 roku.

Posted on 16 sierpnia 2022 by Barbara Leleno

Czego mogą spodziewać się pracodawcy?

Zapowiadany wstrząs dla pracodawców ma szansę wkrótce zakończyć się istotnymi zmianami kodeksu pracy.

Planowana od dawna implementacja dyrektywy 2019/1152 zgodnie z projektem ustawy z dnia 30 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (UC118), będzie skutkować szeregiem nowych obowiązków i koniecznych do wdrożenia procedur.

Nowe zasady zawierania umów o pracę na okres próbny

Pracownikom łatwiej będzie wchodzić w spory z pracodawcą, co do niesłusznego rozwiązania umowy o pracę na okres próbny. Pracodawcy powinni się przygotować na krótsze okresy próbne, a także odpowiednio dostosować obecnie funkcjonujące wzory umów o pracę na okres próbny.

Jedną z najistotniejszych przewidywanych zmian jest skrócenie okresu, na jaki może być zawarta umowa o pracę na okres próbny do:

1 miesiąca – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony krótszy niż 6 miesięcy; oraz
2 miesięcy – w przypadku zamiaru zawarcia umowy o pracę na czas określony wynoszący co najmniej 6 miesięcy i krótszy niż 12 miesięcy.

Możliwe będzie wydłużenie umowy o pracę na okres próbny, jednak nie więcej niż o 1 miesiąc.

Takie wydłużenie będzie musiało być jednak „uzasadnione rodzajem pracy”, co oznacza, że pracodawca musi uprzednio zbadać, czy dany rodzaj pracy faktycznie wymaga dłuższego okresu na sprawdzenie kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia.

W przypadku pozostałych umów o pracę, które przewidują zatrudnienie powyżej 12 miesięcy, okresem na jaki może być zawarta umowa o pracę na okres próbny – nadal będą maksymalnie 3 miesiące.

Pozytywnie należy odnieść się do proponowanej zmiany, pozwalającej na uzgodnienie w umowie o pracę, iż umowa o pracę na okres próbny przedłuża się o czas urlopu, a także o czas innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy.

Aby zastosować to rozwiązanie, stosowna wzmianka w tym zakresie będzie musiała znaleźć się w treści umowy. Choć zmiana tego rodzaju w praktyce nie wydłuży okresu świadczonej pracy w ramach umowy o pracę na okres próbny, to jednak dotychczas nie było to możliwe.

Biorąc pod uwagę cel zawierania umów o pracę na okres próbny w postaci sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonej pracy, zmianę tego rodzaju uznać należy wręcz uznać za konieczną. Stanowi ona również wdrożenie art. 8 ust. 3 dyrektywy 2019/1152.

Zgodnie z obecnie obowiązującym stanem prawnym, dopuszczalne jest jednokrotne ponowne zawarcie umowy na okres próbny po upływie co najmniej 3 lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę, nawet jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy.

Po zmianie, ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem, będzie możliwe tylko jeżeli pracownik miałby być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy. Istotne będzie więc wyraźne określenie w umowie o pracę na okres próbny, że pracownik zatrudniony będzie na stanowisku związanym z wykonywaniem pracy innego rodzaju.

Poszerzenie obowiązków informacyjnych pracodawcy

Zmiany dotyczące umów o pracę na okres próbny nie są jedynymi, które będą powodowały dodatkowe obowiązki po stronie pracodawców. Ustawodawca zamierza wprowadzić szerszy katalog informacji, które pracodawca musi przekazać pracownikowi w związku z rozpoczęciem pracy.

Nowością będzie obowiązek przekazania pracownikowi m.in. informacji dotyczących przysługujących pracownikowi przerw w pracy, dobowego i tygodniowego odpoczynku, zasad dotyczących pracy w godzinach nadliczbowych i rekompensaty za nią, prawa pracownika do szkoleń, a także informacji o nazwie instytucji zabezpieczenia społecznego, do której wpływają składki na ubezpieczenia społeczne związane ze stosunkiem pracy oraz na temat ochrony związanej z zabezpieczeniem społecznym, zapewnianej przez pracodawcę.

Pracodawcy powinni zatem zadbać także o zaktualizowanie informacji o warunkach zatrudnienia przekazywanych pracownikom przy okazji zawarcia umów o pracę.

Wypowiadanie umów zawartych na czas określony

Zgodnie z projektem zmian do kodeksu pracy, trudniejsze będzie wypowiadanie umów o pracę zawartych na czas określony. Oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu takiej umowy będzie musiało zawierać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie, co do tej pory było wymagane tylko w przypadku wypowiedzenia umów o pracę na czas nieokreślony.

Pracodawca zamierzający wypowiedzieć umowę o pracę zawartą na czas określony (podobnie jak w przypadku umowy na czas nieokreślony) będzie musiał zawiadomić reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową.

W razie niezasadnego wypowiedzenia umowy o pracę na czas określony, pracownik będzie mógł domagać się przywrócenia do pracy (dotychczas nie miał takiej możliwości).

Projektowane zmiany wyraźnie zmierzają w kierunku zrównania praw pracowników zatrudnionych na podstawie umów na czas określony z pracownikami zatrudnionymi na czas nieokreślony, co wynika z konieczności dostosowania polskich przepisów do regulacji unijnych.

Na ten moment trwają prace legislacyjne, po wejściu w życie planowanych zmian, konieczne będzie m.in. uzupełnienie zawieranych umów o pracę na okres próbny o nowe elementy, w tym dokładne określenie rodzaju pracy. Ponadto, ze względu na nowe obowiązki informacyjne pracodawców, konieczne będzie także odpowiednie dostosowanie dokumentacji pracowniczej, dlatego pracodawcy powinni już teraz zacząć przygotowania do nadchodzących zmian.

W razie pytań lub wątpliwości, autorzy niniejszego Alertu prawnego, pozostają do Państwa dyspozycji:

Piotr Wojnar

Adwokat / Partner Zarządzający

+48 602 660 610

piotr.wojnar@actlegal-bsww.com

Marta Podskarbi
Adwokat / Starszy prawnik

+48 604 506 607
marta.podskarbi@actlegal-bsww.com

Marlena Witkowska
Adwokat / Starszy prawnik

+48 601 933 889
marlena.witkowska@actlegal-bsww.com

Ustawa crowdfundingowa wchodzi w życie 29.07.2022 r.

Posted on 28 lipca 2022 by Barbara Leleno

Czego mogą spodziewać się inwestorzy oraz dostawcy usług finansowania społecznościowego?

W dniu 14 lipca 2022 r. Prezydent podpisał ustawę z dnia 7 lipca 2022 r. o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom, dalej „Ustawa”.

Wprowadza ona przepisy implementujące Rozporządzenie (UE) 2020/1503 Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2017/1129 I dyrektywę (UE) 2019/1937 (Tekst mający znaczenie dla EOG), (dalej „Rozporządzenie ECSP”), które nakłada na państwa członkowskie UE obowiązek wprowadzenia w prawie krajowym rozwiązań zapewniających stosowanie przepisów tego rozporządzenia. Ustawa wchodzi w życie 29 lipca 2022 r.

Tajemnica zawodowa

Ustawa wprowadza obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej co do informacji dotyczących interesów podmiotów, na rzecz których świadczone są usługi finansowania społecznościowego.

Do zachowania tajemnicy, zobowiązane są osoby wchodzące w skład organów statutowych dostawcy usług finansowania społecznościowego oraz osoby wchodzące w skład organów firm zewnętrznych, współpracujących z dostawcą usług finansowania społecznościowego.

Zachowanie tajemnicy obowiązuje również osoby pozostające w stosunku pracy, zlecenia czy innym podobnym charakterze, bezpośrednio z dostawcą usług finansowania społecznościowego lub podmiotami świadczącymi usługi na rzecz dostawcy.

🔔Co ważne, obowiązek zachowania tajemnicy nie wygasa mimo ustania stosunku łączącego strony. Ustawa określa zobowiązanie dostawcy usług finansowania społecznościowego do wdrożenia regulaminu ochrony przepływu informacji stanowiących tajemnicę zawodową, w szczególności regulujących zapobieganie dostępowi do niniejszych informacji nieupoważnionym jak i bezpośredni przepływ informacji objętych ochroną między dostawcą usług finansowania społecznościowego, a innymi podmiotami oraz wewnętrzny obieg dokumentów.

Pomimo ścisłej regulacji dotyczącej tajemnicy zawodowej, ustawodawca daje możliwość przekazywania informacji o wierzytelnościach między dostawcami usług finansowania społecznościowego w celu identyfikacji i ochrony przed nierzetelnymi klientami. Ustawa określa również katalog podmiotów posiadających uprawnienie do żądania ujawnienia tajemnicy zawodowej.

Przechowywanie dokumentacji

Dostawca usług finansowania społecznościowego, który zaprzestał prowadzenia działalności, zobowiązany jest archiwizować i przechowywać na trwałym nośniku dokumentację związaną z prowadzeniem tej działalności przez okres 5 lat.

Powyższy obowiązek może być świadczony również przez osobę trzecią świadczącą usługi w zakresie przechowywania dokumentów. Wymogi te mają kluczowe znaczenie dla ochrony inwestorów, ponieważ zbywalne papiery wartościowe lub instrumenty dopuszczone na potrzeby finansowania społecznościowego, które to mogą zostać zapisane na rachunku instrumentów finansowych, powinny być przechowywane przez kwalifikowanego depozytariusza.

Udostępnianie arkusza kluczowych informacji

Arkusz kluczowych informacji powinien zostać przekazany potencjalnym inwestorom co do każdej oferty znajdującej się na platformie, w celu umożliwienia podjęcia przez nich świadomej decyzji o inwestycji.

🔔Co ciekawe, właściciel projektu realizujący finansowanie związane z udzielaniem pożyczek, może opublikować na swojej stronie internetowej takowy arkusz dopiero po udostępnieniu tego arkusza do publicznej wiadomości przez dostawcę usług finansowania społecznościowego. Dodatkowo wymagane jest zawarcie przez właściciela projektu informacji, że udział w ofercie możliwy jest tylko za pośrednictwem wskazanego dostawcy usług finansowania społecznościowego.

Dostawca usług finansowania społecznościowego zobowiązany jest przekazać Komisji informacje dotyczące prowadzonej działalności, sytuacji finansowej czy zdarzenia, które mogą mieć wpływ na świadczenie przez niego usług. Informacje te przekazywane są w formie raportów bieżących oraz okresowych.

Natomiast dostawca usług finansowania społecznościowego, który zamierza dodatkowo świadczyć usługę indywidualnego zarządzania portfelem pożyczek, zobowiązany jest zgłosić to Komisji na 3 miesiące przed dniem rozpoczęcia świadczenia usługi oraz dołączyć dodatkowe informacje, np. takie jak wzór pełnomocnictw świadczenia usług od inwestora, opis procesów i metod czy opis modelu biznesowego planowanej działalności. Sam arkusz kluczowych informacji dotyczący usługi ułatwiania udzielania pożyczek udostępnia Komisji co najmniej 7 dni przed przekazaniem tego arkusza potencjalnym inwestorom.

Odpowiedzialnym za zgodność informacji zawartych w arkuszu kluczowych informacji ze stanem faktycznym jest właściciel projektu oraz podmiot sporządzający informacje lub biorący udział w jej sporządzeniu. Natomiast za zgodność informacji zawartych w arkuszu kluczowych informacji na poziomie platformy odpowiedzialny jest dostawca usług finansowania społecznościowego wraz z podmiotem sporządzającym informacje lub biorącym udział w jej sporządzeniu.

Powyższa odpowiedzialność jest solidarna i nie można jej ograniczyć ani wyłączyć.

Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego oraz szerokie jej uprawnienia

Na żądanie Komisji, osoby reprezentujące lub wchodzące w skład statutowych organów dostawcy usług finansowania społecznościowego, jego jednostek zależnych lub dominujących, niezwłocznie sporządzają i przekazują kopie dokumentacji związanej z działalnością oraz udzielają pisemnych lub ustnych wyjaśnień.

Komisja posiada ponadto kompetencje do zlecenia firmie audytorskiej kontroli sprawozdań finansowych lub prawidłowości prowadzenia ksiąg rachunkowych, a jeżeli kontrola wykaże nieprawidłowości, dostawca usług finansowania społecznościowego zostanie obciążony kosztami jej przeprowadzenia.

Komisja uprawniona jest również, w przypadkach określonych w Ustawie, do nakazania dostawcy usług finansowania społecznościowego wstrzymania rozpoczęcia oferty finansowania, przerwania jej biegu lub zakazania rozpoczęcia tej oferty, a nawet zakazania świadczenia usług na okres nie dłuższy niż 12 miesięcy.

Opłaty dostawców usług finansowania społecznościowego

Koszty wydania zezwolenia na prowadzenie platformy crowdfundingowej, jak i ewentualne rozszerzenie zakresu tego zezwolenia, podlega opłacie w wysokości nie większej niż 4500 euro.

Ustawa jednocześnie określa roczną opłatę ustalaną na podstawie średniej wartości przychodów w okresie ostatnich trzech lat obrotowych, poprzedzających rok, za który opłata jest należna, w wysokości nie większej niż 0,5% tej średniej, jednocześnie ustalając minimalną wysokość tej opłaty w wysokości 750 euro. Opłata ma na celu pokrycie kosztów funkcjonowania Komisji Nadzoru Finansowego.

Sankcje administracyjne i środki naprawcze

W przypadku niewykonania przez dostawcę usług finansowania społecznościowego obowiązków wymienionych w Ustawie lub wykonania ich nienależycie, jak i brak zastosowania się do nakazów jakie może stosować wobec niego Komisja Nadzoru Finansowego, Ustawa przewiduje możliwość nałożenia przez Komisję sankcji administracyjnej, wydanej w drodze decyzji.

Komisja może nakazać zaprzestania działań skutkujących powstaniem naruszeń i niepodejmowanie tych działań w przyszłości lub nałożyć karę pieniężną w wysokości nieprzekraczającej 2 250 000 zł albo kwoty stanowiącej równowartość nie większą niż 5% całkowitych rocznych przychodów dostawcy usług finansowania społecznościowego. Komisja posiada możliwość zastosowania obu sankcji łącznie.

Jednakże, w przypadku, gdy możliwe jest ustalenie kwoty korzyści osiągniętej przez dostawcę usług finansowania społecznościowego w wyniku naruszenia obowiązków, zamiast kary pieniężnej opisanej powyżej, Komisja może nałożyć karę pieniężną do wysokości dwukrotnej kwoty osiągniętej korzyści. Ustalenie wysokości sankcji finansowych odbywa się na zasadach ściśle określonych w Rozporządzeniu ECSP.

Sankcje mogą również dotknąć osoby bezpośrednio odpowiedzialne za naruszenie, a nie tylko dostawcę usług finansowania społecznościowego. Komisja w takim przypadku może m.in. nakazać odwołanie członka zarządu dostawcy usług finansowania społecznościowego odpowiedzialnego za naruszenie, nałożyć karę w wysokości do 2 250 000 zł czy nawet zakazać członkowi zarządu lub osobie odpowiedzialnej pełnienia funkcji kierowniczych u dostawcy usług finansowania społecznościowego.

Dodatkowo Komisja może, za podjęciem uchwały, przekazać do publicznej wiadomości informację o rodzaju i charakterze naruszenia, jak i firmie dostawcy usług finansowania społecznościowego (lub imieniu i nazwisku osoby odpowiedzialnej za naruszenie), która jest zawarta w rozstrzygnięciu ostatecznej decyzji. Niniejsze uprawnienie może wpłynąć na znaczne zniechęcenie inwestorów, aby lokować swoje środki poprzez platformę konkretnego dostawcy usług finansowania społecznościowego.

Sankcje karne

Państwa będące stroną Rozporządzenia ECSP mogą ustanawiać kary administracyjne i sankcje karne za te same naruszenia, działając zgodnie z prawem krajowym.

Poniżej przedstawiamy najważniejsze regulacje karne zawarte w Ustawie:

– prowadzenie działalności w zakresie świadczenia usług finansowania społecznościowego bez wymaganego zezwolenia lub w sposób inny niż jako dostawca usług finansowania społecznościowego podlega grzywnie do 5 000 000 zł;

– za zatajenie prawdziwych lub podanie nieprawdziwych informacji w arkuszu kluczowych informacji inwestycyjnych grozi grzywna do 5 000 000 zł albo kara pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat, lub obie kary łącznie;

– dokonanie oferty finansowania publicznego związanej z udzielaniem pożyczek, bez udostępnienia do publicznej wiadomości arkusza kluczowych informacji inwestycyjnych podlega grzywnie do 10 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 2, lub obu karom łącznie;

– natomiast niedotrzymanie tajemnicy zawodowej podlega grzywnie do 1 000 000 zł albo karze pozbawienia wolności do lat 3.

Zmiany w przepisach już obowiązujących

Ustawa wprowadza również zmiany w obowiązujących już przepisach.

Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z nich:

Zmiana w art. 64 w ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości rozszerza katalog o jednostki działające na podstawie przepisów o świadczeniu usług finansowania społecznościowego dla przedsięwzięć gospodarczych, nakładając w ten sposób obowiązek badania przez biegłego rewidenta sprawozdania finansowego dostawców usług finansowania społecznego.

Do kodeksu spółek handlowych wprowadza się zakaz składania oferty nabycia lub objęcia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością nieoznaczonemu adresatowi. W praktyce oznacza to, iż spółki te nie mogą pozyskiwać nowych udziałowców przez platformy crowdfundingowe, a więc w obrębie tej spółki pozostało im jedynie finansowanie oparte o emisję obligacji lub pożyczki. Zabronione zostało również promowanie przez kierowanie reklamy lub innej formy promocji do nieoznaczonego klienta.

Ustawa wprowadza tymczasowy limit finansowania społecznościowego za pośrednictwem platformy na kwotę do 2 500 000 euro, w okresie poprzednich 12 miesięcy. Ograniczenie trwa do 9 listopada 2023r., wtedy limit wpływów z oferty zostanie zwiększony do 5 000 000 euro, a bezpośrednie zastosowanie będzie miało Rozporządzenie ECSP.

W związku z powyższym, ustawa o ofercie publicznej, w zakresie przepisów dotyczących prospektu, powiększa limit z 2 500 000 euro do 5 000 000 euro, który to zwalnia z obowiązku udostępnienia do publicznej wiadomości prospektu emisyjnego.

Jeśli potrzebowaliby Państwo pogłębić temat związany z crowdfundingiem, zapraszamy do kontaktu z naszymi Ekspertami i autorami niniejszej publikacji:

Piotr Wojnar

Adwokat / Partner Zarządzający

+48 602 660 610

piotr.wojnar@actlegal-bsww.com

Łukasz Świątek

Adwokat / Starszy prawnik

+48 504 763 762

lukasz.swiatek@actlegal-bsww.com

Katarzyna Krzykwa

Aplikant adwokacki / Prawnik

+48 22 420 59 59

katarzyna.krzykwa@actlegal-bsww.com

Oraz

Mateusz Leleno

Młodszy Prawnik

📰 Kapitalny Komentarz – przeczytaj poprzednie wydania newslettera:

Cookie	Czas przechowywania	Opis
cookielawinfo-checkbox-advertisement	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Reklamowe”.
cookielawinfo-checkbox-analytics	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Analityczne”.
cookielawinfo-checkbox-functional	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Funkcjonalne”.
cookielawinfo-checkbox-necessary	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Niezbędne do świadczenia usługi”.
cookielawinfo-checkbox-others	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Inne”.
cookielawinfo-checkbox-performance	1 year	Ustawiony przez wtyczkę RODO Cookie Consent do przechowywania zgody użytkownika na pliki cookie w kategorii „Wydajność”.
CookieLawInfoConsent	1 year	Rejestruje domyślny stan przycisku odpowiedniej kategorii i stan CCPA. Działa tylko w koordynacji z podstawowym plikiem cookie.
pll_language	1 year	Plik cookie pll _language jest używany przez Polylang do zapamiętania języka wybranego przez użytkownika podczas powrotu na stronę, a także do uzyskania informacji o języku, gdy nie jest dostępny w inny sposób.
viewed_cookie_policy	1 year	Plik cookie jest ustawiany przez wtyczkę RODO Cookie Consent w celu przechowywania informacji, czy użytkownik wyraził zgodę na korzystanie z plików cookie. Nie przechowuje żadnych danych osobowych.

Cookie	Czas przechowywania	Opis
_ga	2 years	Plik cookie _ga, instalowany przez Google Analytics, oblicza dane dotyczące odwiedzających, sesji i kampanii marketingowych, a także śledzi wykorzystanie witryny na potrzeby raportu analitycznego witryny. Plik cookie przechowuje informacje anonimowo i przypisuje losowo wygenerowany numer w celu rozpoznania unikalnych Użytkowników.
_gid	1 day	Zainstalowany przez Google Analytics plik cookie _gid przechowuje informacje o tym, w jaki sposób odwiedzający korzystają ze strony internetowej, jednocześnie tworząc raport analityczny dotyczący wydajności strony internetowej. Niektóre gromadzone anonimowo (bez powiązania z danymi osobowymi) dane, obejmują liczbę odwiedzających, ich źródło sesji oraz strony, które odwiedzają.

Oto subiektywny wybór najważniejszych zmian przewidzianych w projekcie nowelizacji dotyczących postępowań restrukturyzacyjnych:

*https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12361503/katalog/12891118#12891118

Autorzy:

Jaka jest różnica między kadencja a mandatem?

Kadencja

Mandat

Czy okres sprawowania kadencji pokrywa się z okresem trwania mandatu?

Podsumowanie

[i] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.

[ii] Por. A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX/el. 2022, art. 202.

[iii] Uchwała Sądu Najwyższego z 24.11.2016 r., III CZP 72/16.

Przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia spółki dominującej

Obowiązek rady nadzorczej sprawowania nadzoru nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę zależną

Doradca rady nadzorczej

Zmiany w umowach i statutach spółek zależnych

Zakończenie

Prawo holdingowe – odpowiedzialność

Odpowiedzialność członków organów spółek kapitałowych

Odpowiedzialność spółki dominującej względem spółki zależnej

Odpowiedzialność spółki dominującej względem wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej

Zakończenie

Grupa spółek – nowa definicja oraz zasady uczestnictwa

Na czym polega instytucja wiążącego polecenia?

Pozostałe instytucje prawne w zakresie zarządzania grupą spółek

Instytucje prawne mające na celu ochronę wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek

Zakończenie

Obowiązek poinformowania KNF

Programy motywacyjne

Podstawa obowiązku

MAR Light

Cel regulacji

Zastąpienie starego rozporządzenia wykonawczego

Konkretność informacji poufnych

Numery telefonów

Forma elektroniczna a dowolna forma

Wzory list insiderów

Zgodność z RODO

[3] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2115 z dnia 27 listopada 2019 r. zmieniające dyrektywę 2014/65/UE oraz rozporządzenia (UE) nr 596/2014 i (UE) 2017/1129 w odniesieniu do promowania korzystania z rynków rozwoju MŚP (Dz.Urz.UE.L 2019 Nr 320, str. 1, „MAR Light”).

Nowe zasady zawierania umów o pracę na okres próbny

Poszerzenie obowiązków informacyjnych pracodawcy

Wypowiadanie umów zawartych na czas określony

W razie pytań lub wątpliwości, autorzy niniejszego Alertu prawnego, pozostają do Państwa dyspozycji:

Udostępnianie arkusza kluczowych informacji

Nadzór Komisji Nadzoru Finansowego oraz szerokie jej uprawnienia

Opłaty dostawców usług finansowania społecznościowego

Sankcje administracyjne i środki naprawcze

Sankcje karne

Zmiany w przepisach już obowiązujących

Ostatnie wpisy

Archiwa

Kategorie